ΓΡΑΦΕΙ Ο Παύλος Θ. Ιωάννου* Για χρόνια προσπαθούσα να καταλάβω όχι απλώς την σημασία αλλά το πραγματικό πρακτικό νόημα δυο πολύ γνωστών κυπριακών παροιμιών. Η μια μας πληροφορεί ότι «ο θυμός του Κυπραίου ζημιά του πουγκιού του». Η άλλη δηλώνει πως «το σχοινί του Κυπραίου μονό δεν τον φτάνει αλλά διπλό φτάνει και περισσεύει». Την επακριβή γλωσσική διατύπωση των δυο αυτών παροιμιών (στη Κυπριακή διάλεκτο) θα μπορούσε να τη βρει κανείς (μαζί με ερμηνευτικά σχόλια) στην τρίτομη συλλογή Κυπριακών παροιμιών του λαογράφου – ερευνητή, Παύλου Ξιούτα. Η πρώτη[1] αναφέρεται όπως πιο κάτω: «Θυμός του χωρκάτη, ζημιά του πουτζιού του», δηλαδή, σύμφωνα με την ερμηνεία του ιδίου λαογράφου, ο «θυμός τ΄ απλοϊκού και αγροίκου – χωριάτη, τον ζημιώνει, καταλήγει σε βάρος του οικονομικά. Ο θυμός κάθε φτωχού χωριάτη είναι ζημιά της τσέπης του»[2]. Η δεύτερη[3], στη Κυπριακή διάλεκτο αναφέρει: «το σσoινίν του χωρκάτη μoνόν (δ)εν ιφτάννει, τζαί διπλόν φτάννει τζαι περισσέβκει», η οποία σύμφωνα με τον Ξιούτα σημαίνει ότι «το σκοινί του χωριάτη μονό δεν τον φτάνει και διπλό φτάνει και περισσεύει». Όπως καταγράφει ο ίδιος ερευνητής η παροιμία αυτή λέγεται «για αγροίκους, χωρίς μυαλό, που επιμένουν κιόλας στις ανόητες φανερά και επιζήμιες γνώμες τους, (όπως τον χωριάτη, που ενώ το σκοινί του είναι κοντό και δεν μπορεί μ’ αυτό μονό, να κάνει την δουλειά του, αυτός το διπλώνει, λέγοντας πως διπλό του φτάνει και του περισσεύει, για την ίδια δουλειά)». Οι παροιμίες στην πράξη Εκτελώντας τα καθήκοντα του Χρηματοοικονομικού Επιτρόπου εδώ και τέσσερα χρόνια έχω βιώσει πολλές φορές, την πραγματική διάσταση του νοήματος αυτών των παροιμιών και τις υλικές τους συνέπειες. Η περίπτωση που περιγράφω πιο κάτω είναι ένα ξεκάθαρο παράδειγμα εφαρμογής των δυο αυτών παροιμιών. Παροιμιών τις οποίες παρήγαγε η λαϊκή σοφία μέσα από την εμπειρία της καθημερινότητας της κυπριακής νοοτροπίας και συμπεριφοράς. Παράλληλα αποτελεί και ένα ενδιαφέρον case study του τρόπου δημιουργίας κάποιων Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων (ΜΕΔ). Μέσα από τα γεγονότα της υπό εξέταση περίπτωσης επισημαίνονται, εκτός των ευθυνών του δανειολήπτη στη διαμόρφωση ενός δυσθεώρητου ΜΕΔ και η ανορθολογική διαχείριση του προβλήματος από πλευράς του δανειστή, την τράπεζα που παραχώρησε το δάνειο. Μιας διαχείρισης που υποδεικνύει και τις μεγάλες ευθύνες των τραπεζών στη διαχρονική διαμόρφωση και συντήρηση ενός από τα μεγαλύτερα προβλήματα της οικονομίας και κοινωνίας. Συνάντηση με τον δανειολήπτη Τουλάχιστον 3 πολύ γνωστά πολιτικά πρόσωπα επικοινώνησαν ποικιλοτρόπως με το Γραφείο μου παρακαλώντας όπως διευθετηθεί συνάντησή μου με κάποιο πρόσφυγα δανειολήπτη ο οποίος κινδυνεύει, όπως εξήγησαν, να χάσει το σπίτι του. Δηλαδή, το αναφερόμενο στους νόμους ως «κύρια κατοικία». Πρόκειται για την ιστορία δημιουργίας ενός ΜΕΔ που μου φαίνεται να αποκαλύπτει ένα ενδιαφέρον επεισόδιο «κόκκινου δανείου» η μελέτη του οποίου συμβάλλει ενδεχομένως στη κατανόηση του τρόπου δημιουργίας και συσσώρευσης ενός όχι αμελητέου μέρους των εν λόγω δανείων. Επομένως και ορισμένων από τους παράγοντες που συνέβαλαν στη διαμόρφωση του αποθέματος ΜΕΔ το οποίο κουβαλά σήμερα το τραπεζικό μας σύστημα. Πριν προχωρήσω στην εξιστόρηση της υπόθεσης είναι απαραίτητη μια σημαντική διευκρίνιση. Μια διευκρίνιση σε σχέση με τα λαογραφικού χαρακτήρα ερμηνευτικά σχόλια που παρατέθηκαν πιο πάνω. Ο δανειολήπτης στο επεισόδιο που εξετάζω, δεν είναι ούτε «χωρκάτης» ούτε «αγροίκος». Μου φάνηκε, στην πραγματικότητα, ένας καθόλα ευυπόληπτος επαγγελματίας και αξιοπρεπής πολίτης ο οποίος ωστόσο κουβαλά ενδεχομένως μέσα του νοοτροπίες και στάσεις συμπεριφοράς, (π.χ. πείσμα, εγωισμό, ατελή αντίληψη των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων του κλπ) ανάλογες με εκείνες οι οποίες αποκρυσταλλώνονται στη διατύπωση των δυο παροιμιών που ανάφερα πιο πάνω. Η εξέλιξη της υπόθεσης Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε προς τα τέλη Ιουνίου, 2017. Μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση το γεγονός ότι ο ενδιαφερόμενος δανειολήπτης συνοδευόταν όχι μόνο από κάποιο φίλο του αλλά και τον Κοινοβουλευτικό συνεργάτη ενός από τους βουλευτές που είχαν επικοινωνήσει με το Γραφείο μου (ενός ευγενέστατου ομολογουμένως νεαρού επιστήμονα, ο οποίος, όπως αποδείχθηκε στην συνέχεια, ήταν σε θέση να κατανοήσει πλήρως τη δυσχέρεια του Επιτρόπου να συμβάλει στην αντιμετώπιση του προβλήματος). Ακόμη μεγαλύτερη εντύπωση μου έκαμε το γεγονός ότι ο ενδιαφερόμενος επέμεινε να ρωτά ποιος από τους τρεις πολιτικούς διευθέτησε την συνάντηση (επιμονή που ίσως συνιστά ένα είδος ελέγχου αποτελεσματικότητας του «ρουσφετιού» που ο ίδιος επεδίωξε;)! Απάντησα (μάλλον κάπως απότομα, αλλά επαρκώς ευγενικά) ότι η συνάντηση διευθετήθηκε από την γραμματέα μου. Ανέφερε αρχικά ότι το πρόβλημα με το δάνειο του (παραχωρήθηκε από εμπορική Τράπεζα), δημιουργήθηκε εξαιτίας της οικονομικής κρίσης και των συνεπαγόμενων δυσκολιών στο εμπόριο. Μου ζήτησε λοιπόν να φροντίσω για διευθέτηση ενός τρόπου αποπληρωμής του δανείου ώστε να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του και να διασώσει την κύρια κατοικία του. Με διαγραφή, όπως είπε, μέρος των τόκων. Διότι, όπως χαρακτηριστικά τόνισε, χρεώνεται με «τοκογλυφικό» επιτόκιο ύψους 11.75%. Τον ρώτησα αμέσως κατά πόσο το επιτόκιο αυτό καθορίστηκε με δικαστική απόφαση. Προφανώς η απάντηση του ήταν καταφατική. Αμέσως, η δήλωση του αυτή με υποχρέωσε να εξηγήσω ότι, εφόσον υπάρχει για το συγκεκριμένο δάνειό δικαστική απόφαση, ο Επίτροπος δεν επιτρέπεται να εξετάσει ούτε αίτηση διαμεσολάβησης[4] ούτε να επιληφθεί οποιουδήποτε παραπόνου[5] σχετικά με αυτό. Οι επιστολές τύπου «Θ» και τύπου «Ι» Στη συνέχεια ο ενδιαφερόμενος μου έδωσε αντίγραφα δυο επιστολών[6] που έλαβε από τον δανειστή, μια επιστολή τύπου «Θ» και μια επιστολή τύπου «Ι» όπως προβλέπονται από τον Περί Μεταβιβάσεως και Υποθηκεύσεως Ακινήτων (Τροποποιητικό) Νόμο του 2014. Η επιστολή τύπου «Ι» περιελάβανε μια αναλυτική κατάσταση του εκκρεμούντος υπολοίπου του δανείου, στο οποίο φαινόταν καθαρά ότι η αγωγή για το δάνειο έγινε το 2005, τρία χρόνια μετά την παραχώρησή του. Όπως εξήγησε ο ίδιος, η σχετική δικαστική απόφαση εκδόθηκε το 2007 και η εξ αποφάσεως οφειλή ανερχόταν στις 495.494,42 ευρώ. Βεβαίως μετά τη διευκρίνηση αυτή, η χρησιμοποίηση της οικονομικής κρίσης ως δικαιολογίας για την αδυναμία εξυπηρέτησης του δανείου έπαψε πλέον να έχει οποιαδήποτε λογική αξία. Σε ερώτηση μου γιατί έγινε η αγωγή, απάντησε ότι εξαιτίας καθυστερήσεων στην εξυπηρέτηση του δανείου, την περίοδο 2002 εως 2005, η Τράπεζα προχώρησε στη ρευστοποίηση κάποιων ασφαλειών του, συνολικού ύψους 35.000 ΛΚ. Φορτισμένος συναισθηματικά, εξήγησε πως η ενέργεια αυτή της Τράπεζας τον εξόργισε. «Θύμωσα πολύ», όπως εξομολογήθηκε. Έκτοτε και για μεγάλη χρονική περίοδο αρνείτο να καταβάλει οποιαδήποτε δόση στο δάνειο. Έτσι η Τράπεζα προχώρησε σε αγωγή με αποτέλεσμα ο ίδιος να μετατραπεί σε εξ αποφάσεως οφειλέτη. Η σημερινή κατάσταση του δανείου φαίνεται στον πιο κάτω πίνακα (εμπεριέχεται στην επιστολή τύπου Ι που του απέστειλε η Τράπεζα). Οι ενέργειες του Επιτρόπου
Στην παρουσία του ενδιαφερομένου και των συνοδών του επικοινώνησα με ανώτατο διευθυντικό στέλεχος του δανειστή για να μεταφέρω το αίτημά του. Δηλαδή, να πληρώνει για 2 χρόνια 1000 ευρώ το μήνα ώστε να διευκολυνθεί να προχωρήσει στην πώληση ακίνητης περιουσίας την οποία διαθέτει (μεταξύ άλλων και ορισμένα «φιλέττα» στα κατεχόμενα, όπως υπογράμμισε, εκφράζοντας συνάμα και την αγωνία του για την όσο το δυνατό συντομότερη διευθέτηση του Κυπριακού, ώστε να μπορεί να τα χρησιμοποιήσει για το σκοπό αυτό). Νοουμένου όμως, επέμεινε, ότι θα πραγματοποιηθεί και αφαίρεση τόκων για να προχωρήσει σε πλήρη εξόφληση του δανείου. Το στέλεχος της Τράπεζας μου ζήτησε τον αριθμό του δανείου για να εξετάσει την υπόθεση και να επανέλθει. Πολύ σύντομα επικοινώνησε μαζί μου και εξήγησε τα γεγονότα της όλης υπόθεσης. Είπε ότι πρόκειται για εξαιρετικά δύσκολη περίπτωση λόγω της δικαστικής απόφασης και πως η προτεινόμενη ρύθμιση είναι εικονική, χωρίς δηλαδή πραγματικό περιεχόμενο (αφού ούτε καν τους τόκους δεν κάλυπτε η πρόταση). Κατά συνέπεια όπως είπε, θα θεωρηθεί από την Κεντρική Τράπεζα ως ρύθμιση «μαϊμού». Χωρίς κανένα ενδοιασμό τόνισε το προφανές. Η όλη υπόθεση δεν σχετίζεται με την οικονομική κρίση του 2013 αφού το πρόβλημα διαμορφώθηκε 8 χρόνια πριν την κρίση και οδήγησε στην αγωγή του 2005. Πρότεινε στη συνέχεια να ζητήσει ο ενδιαφερόμενος συνάντηση των δικηγόρων του και του ιδίου με αρμόδιους λειτουργούς της Τράπεζας για συζήτηση της υπόθεσης. Μετέφερα την απάντηση στους επισκέπτες μου εξηγώντας ότι δεν υπήρχε οποιαδήποτε άλλη νόμιμη ενέργεια στην οποία ο Επίτροπος θα μπορούσε να προβεί και τους ευχαρίστησα για την συνάντηση. Ηθικό δίδαγμα (Α) – Η κοινωνιολογική ερμηνεία της παροιμίας και ο δανειολήπτης Ο «θυμός του Κυπραίου» πράγματι μπορεί να του επιφέρει τεράστιες ζημιές. Η επιπόλαιη πεισματική και άκρως ανορθολογική συμπεριφορά είχαν ως συνέπεια τη δημιουργία μιας δυσθεώρητης οφειλής. Μιας οφειλής η οποία σήμερα, απειλεί να καταστρέψει οικονομικά μια ολόκληρη οικογένεια. Εν προκειμένω ενδιαφέρον παρουσιάζει το ότι ο Παύλος Ξιούτας συνδέει άμεσα την λαογραφική ερμηνεία της παροιμίας με το δανεισμό. Ωστόσο, η ερμηνεία αυτή τοποθετείται σε ένα ιδεολογικά φορτισμένο πλαίσιο, το οποίο ίσως επηρεάζει την αντικειμενικότητα της όλης προσέγγισής του. Αντιγράφω: «Όταν και συχνά γινόταν, ο φτωχός χρεωμένος χωριάτης μάλωνε, με τον μπακαλοτογλύφο δανειστή του, δύσκολο και με βαρύτερους όρους εύρισκε απ΄ αλλού δανεικά, είτε γιατί μεταξύ τους οι τοκογλύφοι- έμποροι ήξεραν ο καθένας τους πελάτες του αλλουνού ή καθώριζαν από κοινού το ύψος των τόκων ή της τιμής των προϊόντων του χρεώστη των. Έτσι οπωσδήποτε αποκλεισμένος ο φτωχός, όσες φορές θύμωνε, με τον αφεντικό, αναγκαζόταν να τρίψει τα μούτρα του, να ξαναπέσει στα νύχια του και φυσικά να γδαρθεί πιο ανάλγητα και πιο επιζήμια. Η παροιμία, γέννημα μιας τοκογλυφικής μακροχρόνιας ελεεινότητας, εδίδασκε κιόλας τον φτωχό χωριάτη, να είναι ιλαρός κι ανεκτικός και να μη θυμώνει ή να μη τα βάζει με τον ευεργέτη – δανειστή του, γιατί πάντα, όπως και να συνέβαινε, αυτός θα ζήμιωνε[7]». Υπερβαίνοντας κανείς το ιδεολογικό πλαίσιο της πιο πάνω λαογραφικής ερμηνείας της νοοτροπίας και συμπεριφοράς του «θυμού», θα μπορούσε, ίσως, να εντοπίσει μεταξύ άλλων και τα εξής απολύτως συναφή με το κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον της εποχής και τις ιστορικές της συνθήκες: · Την άγνοια του «θυμωμένου οφειλέτη» για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του. · Την ανυπαρξία επαρκών θεσμών και δομών προσπελάσιμων στο «χωρκάτη», για διεκδίκηση των δικαιωμάτων του. · Την άγνοια από τον οφειλέτη των επιπτώσεων από τη μη έγκαιρη ανταπόκριση στις υποχρεώσεις του. Επομένως την αδυναμία κατανόησης των συνεπειών μιας συμπεριφοράς στάσης «θυμού». Ηθικό δίδαγμα (Β) – Η παράδοξη συμπεριφορά της Τράπεζας και οι ευθύνες της Από την άλλη, μου φαίνεται πως δεν υπάρχει καμία απολύτως έλλογη τραπεζική πρακτική που να δικαιολογεί την καθυστέρηση από την Τράπεζα για μια ολόκληρη δεκαετία στην διευθέτηση μιας δανειακής υποχρέωσης η οποία το 2007 ήταν μικρότερη από το 25% της σημερινής εκκρεμούσας οφειλής. Μιας οφειλής που επιβαρύνει αδικαιολόγητα το απόθεμα ΜΕΔ του ιδιωτικού τομέα της Κυπριακής οικονομίας με τις γνωστές συνέπειες, αλλά βεβαίως και τον ίδιο το δανειστή. Πόσο άραγε διαφορετική θα ήταν η εικόνα του σημερινού αποθέματος ΜΕΔ αν δεν εμπεριείχε δάνεια αυτού του είδους; Απλώς να υπενθυμίσω ότι σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση την οποία δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (αφορά στο τέταρτο τρίμηνο του 2016) η Κύπρος έχει το δεύτερο ψηλότερο ποσοστό ΜΕΔ στην Ευρώπη (με πρώτο ψηλότερο εκείνο της Ελλάδας). Δηλαδή απόθεμα ΜΕΔ συνολικού ύψους 19,88 δις ευρώ, ποσό το οποίο αντιπροσωπεύει το 38%, περίπου, των τραπεζικών δανείων σε ολόκληρο το τραπεζικό σύστημα. ------------------------------------------ [1] ΞΙΟΥΤΑ, Π. «Παροιμίες του Κυπριακού Λαού», Έκδοση Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, Λευκωσία, 1985, Β’ Τόμος, σελίδα 78, λήμμα 2013 [2] ΞΙΟΥΤΑ, Π. «Παροιμίες του Κυπριακού Λαού», Έκδοση Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, Λευκωσία, 1985, Β’ Τόμος, σελίδα 78 [3] ΞΙΟΥΤΑ, Π. «Παροιμίες του Κυπριακού Λαού», Έκδοση Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, Λευκωσία, 1985, Γ’ Τόμος, σελίδα 178, λήμμα 4629 [4] Άρθρο 14Β(2)(γ) του Περί της Σύστασης και Λειτουργίας του Ενιαίου Φορέα Εξώδικης Επίλυσης Διαφορών Χρηματοοικονομικής Φύσεως Νόμο του 2010 «Οι διατάξεις του παρόντος Μέρους δεν εφαρμόζονται επί πιστωτικών διευκολύνσεων, σε σχέση με τις οποίες, κατά το χρόνο υποβολής της αίτησης, έχει εκδοθεί απόφαση από δικαστήριο της Δημοκρατίας ή βρίσκεται σε εξέλιξη δικαστική διαδικασία ή διαδικασία πώλησης ενυπόθηκου ακινήτου με πλειστηριασμό ή διαδικασία λήψης της κατοχής ή εκποίησης ακινήτου που αποτελεί αντικείμενο χρηματοδοτικής μίσθωσης, με βάση τη σχετική νομοθεσία.» [5] Άρθρο 9(3)(β) του Περί της Σύστασης και Λειτουργίας του Ενιαίου Φορέα Εξώδικης Επίλυσης Διαφορών Χρηματοοικονομικής Φύσεως Νόμο του 2010 « κατά την ημέρα υποβολής του, σύμφωνα με την προβλεπόμενη στο άρθρο 12 διαδικασία, είχε ήδη εκδοθεί απόφαση για το ίδιο παράπονο από δικαστήριο της Δημοκρατίας ή ευρίσκεται σε εξέλιξη δικαστική διαδικασία για την εξέταση του ίδιου παραπόνου·» [6] Άρθρο 44Β(2)(α) του Περί Μεταβιβάσεως και Υποθηκεύσεως Ακινήτων Νόμο του 1965 εως 1981 «(α) Οποιαδήποτε ειδοποίηση ως προς παρατηρηθείσα υπερημερία ή απαίτηση για πληρωμή του ενυπόθηκου χρέους, η οποία αποστέλλεται από τον ενυπόθηκο δανειστή, όταν ο ενυπόθηκος δανειστής είναι αδειοδοτημένο πιστωτικό ίδρυμα δυνάμει των διατάξεων του περί Εργασιών Πιστωτικών Ιδρυμάτων Νόμου, όπως αυτός εκάστοτε τροποποιείται ή αντικαθίσταται, προς τον ενυπόθηκο οφειλέτη ή προς οποιοδήποτε άλλο ενδιαφερόμενο πρόσωπο, συνοδεύεται από την ειδοποίηση που αναφέρεται στον Τύπο “Θ” του Δεύτερου Παραρτήματος: (β) Η ειδοποίηση που αναφέρεται στον Τύπο «Θ» συνοδεύει και την ειδοποίηση που προβλέπεται στο εδάφιο (1) του άρθρου 44Γ, δεν συνοδεύει όμως οποιαδήποτε άλλη ειδοποίηση προβλέπεται στο παρόν Μέρος.» Άρθρο 44Γ(1) του Περί Μεταβιβάσεως και Υποθηκεύσεως Ακινήτων Νόμο του 1965 εως 1981 «Τηρουμένων των διατάξεων του άρθρου 44Β, ο ενυπόθηκος δανειστής δύναται να προχωρήσει στην έναρξη της διαδικασίας που προβλέπεται από τις διατάξεις του παρόντος Μέρους, αφού επιδώσει στον ενυπόθηκο οφειλέτη και σε οποιοδήποτε άλλο ενδιαφερόμενο πρόσωπο, έγγραφη ειδοποίηση κατά τον Τύπο «Ι» του Δεύτερου Παραρτήματος, συνοδευόμενη από κατάσταση λογαριασμού του οφειλόμενου ενυπόθηκου χρέους, των τόκων και όλων των εξόδων για την είσπραξή του καλώντας τον όπως εξοφλήσει το ποσό, σύμφωνα με την επιδοθείσα κατάσταση λογαριασμού, τάσσοντας σε αυτόν προθεσμία όχι μικρότερη των τριάντα (30) ημερών από την ημερομηνία επίδοσης της ειδοποίησης προς εξόφληση του οφειλόμενου ποσού: Νοείται ότι, με την ειδοποίηση ενημερώνεται ο ενυπόθηκος οφειλέτης ότι σε περίπτωση μη εξόφλησης του οφειλόμενου ποσού που καθορίζεται σε αυτήν, ο ενυπόθηκος δανειστής δύναται να ασκήσει το δικαίωμά του για πώληση του ενυπόθηκου ακινήτου με βάση τις διατάξεις του παρόντος Μέρους.» [7] ΞΙΟΥΤΑ, Π. «Παροιμίες του Κυπριακού Λαού», Έκδοση Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, Λευκωσία, 1985, Β’ Τόμος, σελίδα 78.
0 Comments
Leave a Reply. |
APXEIO
March 2024
Click to set custom HTML
Click to set custom HTML
|