Ακούστε το ορχηστρικό κομμάτι Πώς μετατρέπεις πέντε χρόνια λειτουργίας ενός δορυφόρου σε μουσική; Πώς μπορεί να βιώσει μουσικά ο ακροατής τον άνεμο, τα σύννεφα και τη θερμοκρασία; Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA) προχώρησε στην ηχοποίηση των δεδομένων του δορυφόρου Aeolus σε μία ορχηστρική σύνθεση με τίτλο «Life of Aeolus». Μέρος της σύνθεσης αποτελεί και ένα ακραίο επεισόδιο μεταφοράς ερημικής σκόνης, που διερευνά το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών. Στο μισής ώρας διάρκειας «Life of Aeolus» κάθε δευτερόλεπτο παραπέμπει σε μία μέρα στη ζωή του δορυφόρου Aeolus και στον άνεμο που μετρούσε, καθώς περιστρεφόταν γύρω από τη Γη 16 φορές την ημέρα. Ο δορυφόρος εκτοξεύθηκε τον Αύγουστο του 2018 με στόχο να δείξει πώς η καταγραφή των προφίλ των ανέμων της Γης από το Διάστημα μπορεί να βελτιώσει τις μετεωρολογικές προγνώσεις και τα κλιματικά μοντέλα. Το καινοτόμο λέιζερ Aladin που έφερε πάνω του ο δορυφόρος ήταν δύσκολο να αναπτυχθεί. Χρειάστηκαν 20 χρόνια συνεργατικών προσπαθειών από τη βιομηχανία για να φτάσουμε στην ευρωπαϊκή αυτή πρωτιά για την παρατήρηση προφίλ ανέμων από το Διάστημα. Ο δορυφόρος ολοκλήρωσε την αποστολή του πρόσφατα έπειτα από σχεδόν πέντε χρόνια λειτουργίας. Τα δεδομένα του χρησιμοποιούνται όχι μόνο για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο ο άνεμος επηρεάζει τη μετεωρολογική πρόγνωση και τη μεταφορά αερολυμάτων. Δεδομένα από τη χαρτογράφηση του ανέμου χρησιμοποιούνται σε σχεδόν πραγματικό χρόνο για την πρόγνωση του καιρού σε όλη την Ευρώπη. Για να τιμήσει την πενταετή λειτουργία αυτής της πρωτοποριακής αποστολής, η ESA συνεργάστηκε με τον συνθέτη Τζέιμι Περέρα για να δημιουργήσει μια ορχηστρική ηχοποίηση (sonification) της αποστολής. Συγκεκριμένα, χρησιμοποιήθηκαν πνευστά όργανα που αναπαρήγαν τους διάφορους τύπους δεδομένων του Aeolus με αντίστοιχο μουσικό τόνο, διάρκεια και ένταση. Το πίκολο παράγει στη σύνθεση τις ψηλότερες νότες που σηματοδοτούν τις κορυφές των σύννεφων. Στις χαμηλότερες νότες ακούγονται το φαγκότο και το μπάσο κλαρινέτο που παραπέμπουν στις ακτίνες λέιζερ του δορυφόρου όταν φτάνουν ακριβώς πάνω από την επιφάνεια της Γης. Στις ενδιάμεσες οκτάβες, μέσα από κλαρινέτα, φλάουτα και όμποε μπορούμε να ακούσουμε την ταχύτητα του ανέμου και την ατμοσφαιρική πίεση, την πυκνότητα των νεφών και τη θερμοκρασία. Τέλος, το συνθεσάιζερ παραπέμπει στη διακοπή λειτουργίας του δορυφόρου. Στο ορχηστρικό κομμάτι παρουσιάζονται, επίσης, γεγονότα ορόσημα της περιόδου λειτουργίας του Aeolus, όπως ηφαιστειακές εκρήξεις που αντιπροσωπεύονται από τύμπανα, τυφώνες που αποδίδονται με ηχητικά εφέ ανέμου, αλλά και η πανδημία του κορονοϊού που αντιπροσωπεύεται από ένα συνθεσάιζερ. Η έρευνα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών Στη μουσική σύνθεση, το όμποε χρησιμοποιήθηκε για να ηχοποιηθεί ένα ακραίο φαινόμενο που συνέβη τον Ιούνιο του 2020. Πρόκειται για το σημαντικότερο τα τελευταία 50 χρόνια επεισόδιο μεταφοράς σκόνης από τη Σαχάρα μέχρι τον Ατλαντικό και την Καραϊβική, που έφερε την ονομασία «Godzilla». «Το απόσπασμα με το όμποε στοχεύει στην ηχοποίηση των μετεωρολογικών συνθηκών που επικρατούν μέσα σε μια ατμοσφαιρική στρωμάτωση ερημικής σκόνης. Προσπαθεί δηλαδή ο συνθέτης να «μεταφράσει» κατά κάποιο τρόπο τις συνθήκες αυτές με βάση τις μετρήσεις του δορυφόρου, ώστε να τις βιώσουμε μέσω του ήχου», επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο διευθυντής ερευνών του Ινστιτούτου Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και μέλος της συμβουλευτικής επιστημονικής επιτροπής της αποστολής Aeolus, Βασίλης Αμοιρίδης. Η ερευνητική ομάδα ReACT του συγκεκριμένου Ινστιτούτου έχει αναλάβει να διερευνήσει με τη βοήθεια του Aeolus το συγκεκριμένο επεισόδιο μεταφοράς ερημικής σκόνης «Godzilla», καθώς και τη μεταφορά άλλων αιωρημάτων στην ατμόσφαιρα, όπως η ηφαιστειακή τέφρα, ο καπνός από τις πυρκαγιές και τα θαλάσσια αιωρήματα. Πρόσφατα είχε δημοσιεύσει εξάλλου, μελέτη για τη διασπορά ηφαιστειακής τέφρας έπειτα από την έκρηξη της Αίτνας τον Μάρτιο του 2021, η οποία είχε επεκταθεί και πάνω από την περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Η ερημική σκόνη, εξηγεί ο κ. Αμοιρίδης, διερευνάται λόγω των πολύπλευρων επιπτώσεων που έχει στον άνθρωπο και το περιβάλλον. «Τα υψηλά επίπεδα σκόνης στην ατμόσφαιρα έχουν ανεπιθύμητες επιπτώσεις σε πολλούς τομείς: στον τομέα της υγείας η σκόνη αυξάνει τα καρδιαγγειακά νοσήματα και τις αναπνευστικές λοιμώξεις, στον τομέα της ενέργειας εξασθενεί την ηλιακή ακτινοβολία και μειώνει την απόδοση των ηλιακών πάνελ, στον τομέα των μεταφορών επηρεάζει την ασφάλεια των αεροπορικών πτήσεων». Σε μερικές περιπτώσεις, όμως, «η σκόνη λειτουργεί ευεργετικά. Για παράδειγμα, ο σίδηρος και ο φώσφορος που περιέχονται στην ερημική σκόνη λειτουργούν ως λίπασμα για τα θαλάσσια και χερσαία οικοσυστήματα ενισχύοντας την παραγωγικότητά τους, στοιχείο πολύ σημαντικό για τη Μεσόγειο και την Ελλάδα». Όπως παρατηρεί ο κ. Αμοιρίδης, η καινοτομία του Aeolus ήταν ότι «η μέτρηση από τον ίδιο δορυφόρο του ανέμου και των συγκεντρώσεων ερημικής σκόνης βοηθά στον υπολογισμό ροών εκπομπών και εναπόθεσης για την ποσοτικοποίηση της παραγωγής σκόνης από τον άνεμο πάνω από τις ερήμους, αλλά και την τροφοδότηση των ωκεανών λόγων εναπόθεσης. Ο Aeolus με τις καινοτόμες τεχνολογίες λέιζερ που έφερε, κατάφερε να προσφέρει στην κοινότητα αυτές τις μετρήσεις πάνω από τις ερήμους και τους ωκεανούς, όπου δεν έχουμε άλλη πηγή παρόμοιας πληροφορίας». Ο διδακτορικός φοιτητής της ομάδας ReACT, Θανάσης Γεωργίου, αναφέρει ότι «ενώ το επεισόδιο Godzilla παρατηρήθηκε και από δορυφόρους και από το έδαφος, τα ατμοσφαιρικά μοντέλα δεν μπόρεσαν να το αναπαράγουν σύμφωνα με τις παρατήρησεις. Αυτή η θεωρητική αδυναμία συνοδεύεται από άλυτα επιστημονικά ερωτήματα που προσπαθούμε να απαντήσουμε με την έρευνά μας, ώστε να βελτιώσουμε μέσα από τις μετρήσεις του Aeolus τις προσομοιώσεις μεταφοράς σκόνης στα μοντέλα, για την παροχή καλύτερων προγνώσεων». Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ Η σεληνάκατος Eagle προσεδαφίστηκε στην επιφάνεια της Σελήνης στις 20 Ιουλίου 1969. Οι δυό τους έμειναν περίπου 2 ώρες και ένα τέταρτο έξω από το διαστημικό σκάφος και συνέλεξαν 21,5 κιλά σεληνιακού υλικού. Το ημερολόγιο έγραφε, σαν σήμερα, 20 Ιουλίου του 1969. Μια μέρα που θα άλλαζε την ιστορία της ανθρωπότητας. Ο Νιλ Άρμστρονγκ πατώντας στη Σελήνη και καρφώνοντας την αμερικάνικη σημαία στο έδαφος του γειτονικού μας πλανήτη γινόταν «Ο πρώτος άνθρωπος στη Σελήνη». Μια στιγμή που παρακολούθησαν περίπου 650 εκατομμύρια άνθρωποι πάνω στη Γη. «Ένα μικρό βήμα για έναν άνθρωπο, ένα τεράστιο άλμα για την ανθρωπότητα», είχε δηλώσει ο επιστήμονας. Συνολικά 12 άνθρωποι έχουν πατήσει στην επιφάνεια της Σελήνης, όλοι άνδρες και Αμερικανοί, μέλη αποστολών των διαστημικών πτήσεων Apollo που πραγματοποιήθηκαν από τον Ιούλιο του 1969 έως τον Δεκέμβριο του 1972, με τις ΗΠΑ να είναι η μοναδική χώρα που έχει καταφέρει κάτι τέτοιο μέχρι σήμερα. Ο άγνωστος προορισμός που προκαλούσε πάντα δέος για κατάκτηση Η Σελήνη ήταν ένας εντελώς άγνωστος προορισμός και οι επιστήμονες δεν ήταν καθόλου σίγουροι για το τι είδους βακτήρια υπήρχαν σε αυτόν τον τόπο ή τι επρόκειτο να μεταφερθεί στη Γη, μετά την επιστροφή των αστροναυτών. Οποιοδήποτε είδος θανατηφόρου διαστημικού ιού θα μπορούσε να μεταφερθεί στη Γη από τις στολές των ταξιδιωτών. Έτσι, για να αποτρέψουν την εξάπλωση τυχόν μικροβίων του διαστήματος, οι επιστήμονες κατέληξαν σε ένα σχέδιο: Η κάψουλα επανεισόδου προσθαλασσώθηκε στον Ειρηνικό Ωκεανό στις 24 Ιουλίου του 1969 και οι αστροναύτες μεταφέρθηκαν αμέσως σε απομονωμένο εργαστήριο στο Διαστημικό Κέντρο Τζόνσον για υποχρεωτική καραντίνα. Η προετοιμασία για την αποστολή και η απομόνωση Οι τρεις ταξιδευτές του διαστήματος αναγκάστηκαν να μείνουν εκεί για να μην διαδώσουν οποιοδήποτε θανατηφόρο διαστημικό βακτήριο. Ο Άρμστρονγκ μάλιστα γιόρτασε τα 39α γενέθλιά του ενώ βρισκόταν στην καραντίνα. Τελικά πήγαν σπίτια τους στις 10 Αυγούστου 1969, σχεδόν ένα μήνα μετά την εκτόξευση στις 24 Ιουλίου στον Ειρηνικό Ωκεανό. Λίγες ημέρες μετά ξεκίνησε μια παγκόσμια τουρνέ με χιλιάδες ή και εκατομμύρια κόσμου να πανηγυρίζουν μαζί τους το τεράστιο αυτό κατόρθωμα. Η αποστολή του Apollo 11 σίγουρα δεν ήταν εύκολη και αποτέλεσε επιστέγασμα μιας τεράστιας προσπάθειας χιλιάδων ανθρώπων, ενώ θεωρείται και η κορύφωση του «Ψυχρού πολέμου» μεταξύ ΗΠΑ και Σοβιετικής Ένωσης που έλαβε χώρα τη δεκαετία του 60. Άλλωστε ήταν το 1961 όταν ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ, John F. Kennedy, έθετε τον μεγαλεπήβολο στόχο η χώρα του να είναι η πρώτη που θα καταφέρει «πριν το τέλος της δεκαετίας να φέρει έναν άνθρωπο στη Σελήνη και να τον επιστρέψει με ασφάλεια στη Γη.» Η Σελήνη που μύριζε σαν σβησμένο τζάκι Όταν ο Άρμστρονγκ και ο Όλντριν πάτησαν στο φεγγάρι, δεν ήταν σίγουροι σε τι είδους έδαφος επρόκειτο να προσεδαφιστούν. Αποδείχθηκε τελικώς ότι ήταν συμπαγές σαν γρανιτένιος βράχος και οι δύο αστροναύτες μάζεψαν γρήγορα δείγματα πετρωμάτων για να τα αναλύσουν. Καθώς περπατούσαν, μια οσμή «πότισε» τις στολές τους που την έφεραν πίσω στο διαστημόπλοιο. Όταν έβγαλαν τα διαστημικά κράνη τους, οι αστροναύτες συνειδητοποίησαν ότι η οσμή του φεγγαριού ήταν ιδιαίτερη: ανέδυε μια μυρωδιά παρόμοια με τη στάχτη που έχει μείνει στο τζάκι ή σαν τον αέρα μετά από μια έκρηξη πυροτεχνημάτων. Συγκεκριμένα μύριζε καμένη πυρίτιδα. Ωστόσο τα πετρώματα όταν έφτασαν στα εργαστήρια της Γης είχαν χάσει την οσμή τους. Ο αριθμός των απαιτούμενων ελιγμών αυξάνεται εκθετικά καθώς ο αριθμός των δορυφόρων μεγαλώνει. Με τον αριθμό των δορυφόρων και των διαστημικών σκουπιδιών να αυξάνεται με ραγδαία ταχύτητα τα τελευταία χρόνια, ο κίνδυνος καταστροφικών αλυσιδωτών συγκρούσεων αυξάνεται εκθετικά. Οι δορυφόροι του Starlink, της υπηρεσίας δορυφορικού Διαδικτύου που προσφέρει η SpaceX του Έλον Μασκ, αναγκάστηκαν να αλλάξουν πορεία για να αποφύγουν συγκρούσεις 25.000 φορές σε διάστημα μόλις έξι μηνών, από την 1η Δεκεμβρίου 2022 έως τις 31 Μαρτίου 2023. Το νούμερο, το οποίο εμφανίζεται σε έκθεση που ήταν υποχρεωμένη να υποβάλει η SpaceX στην Ομοσπονδιακή Επιτροπή των ΗΠΑ (FTC), είναι σχεδόν διπλάσιο σε σχέση με το εξάμηνο που προηγήθηκε. Και από την εκτόξευση του πρώτου δορυφόρου Starlink το 2019, ο συνολικός αριθμός των ελιγμών αποφυγής υπερβαίνει τις 50.000. «Αυτή τη στιγμή ο αριθμός των ελιγμών ανεβαίνει εκθετικά» σχολίασε στο Space.com ο Χιου Λιούις του Πανεπιστημίου του Σαουθάμπτον στη Βρετανία, ο οποίος μελετά την επίπτωση των αστερισμών δορυφόρων στην τροχιακή ασφάλεια. Οι ελιγμοί «διπλασιάζονται κάθε έξι μήνες. Το πρόβλημα με τις εκθετικές τάσεις είναι ότι ανεβαίνουν σε πολύ μεγάλους αριθμούς πολύ γρήγορα» προειδοποίησε. Αν η εκθετική αύξηση συνεχιστεί, είπε, μέχρι το 2018 οι δορυφόροι του Starlink θα πρέπει να αποφεύγουν σχεδόν ένα εκατομμύριο συγκρούσεις ανά εξάμηνο. Όλο και συχνότερα Μέχρι σήμερα η SpaceX έχει εκτοξεύσει το ένα τρίτο από τους 12.000 δορυφόρους που σχεδιάζει για την πρώτη φάση του αστερισμού και συνεχίζει να εκτοξεύει πάνω από 800 τον χρόνο. Για τον αστερισμό Starlink δεύτερης γενιάς, η εταιρεία φιλοδοξεί να αυξήσει τους δορυφόρους της στους 30.000. Η SpaceX όμως δεν είναι ο μόνος παίκτης στην αγορά δορυφορικού διαδικτύου. Το Project Kuiper της Amazon, το Guowang της Κίνας και η εταιρεία OneWeb επίσης σχεδιάζουν την εκτόξευση χιλιάδων δορυφόρων. Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή διαστημική υπηρεσία ESA, γύρω από τη Γη περιφέρονται σήμερα περίπου 10.500 δορυφόροι, από τους οποίους οι 8.100 είναι ενεργοί. Ο αριθμός είναι σημαντικά αυξημένους σε σχέση με τους 2.300 ενεργούς δορυφόρους το 2019 και αναμένεται να αυξηθεί με ταχύτερο ρυθμό. Η αύξηση του αριθμού των δορυφόρων σε συνδυασμό με το πρόβλημα των εκατομμυρίων διαστημικών σκουπιδιών που κινούνται σε τροχιά ανεβάζει τον κίνδυνο συγκρούσεων. Σήμερα, το αυτοματοποιημένο σύστημα της SpaceX δίνει εντολή για ελιγμούς διαφυγής όταν τα τροχιακά μοντέλα δείχνουν ότι η πιθανότητα σύγκρουσης υπερβαίνει τη 1 ανά 100.000, όριο δέκα φορές αυστηρότερο σε σχέση με τα στάνταρτ της NASA. Ο Λιούις, πάντως, πιστεύει πως η εταιρεία δεν θα μπορεί να τηρεί τόσο αυστηρά όρια στο μέλλον, καθώς ο συναγερμός θα ηχεί όλο και συχνότερα. Η κατάσταση μοιάζει με ένα αυτοκίνητο που αναγκάζεται να αλλάζει λωρίδα κάθε δέκα μέτρα για να αποφύγει συγκρούσεις, είπε. Την ανησυχία του Λιούις συμμερίζεται ο Τζόναθαν ΜακΝτάουελ, αστροφυσικός του Κέντρου Αστροφυσικής Χάρβαρντ-Σμιθσόνιαν, ο οποίος κρούει συχνά τον κώδωνα του κινδύνου για τον κίνδυνο συγκρούσεων. «Ανησυχώ ότι λειτουργούμε στο όριο του ασφαλούς» είπε, και επισήμανε ότι οι υπολογισμοί των τροχιακών μοντέλων δεν είναι ποτέ απόλυτα ακριβείς. Στη χειρότερη περίπτωση η κατάσταση θα οδηγηθεί στο λεγόμενο «Σύνδρομο του Κέσλερ», το οποίο πήρε το όνομα του φυσικού της NASA Ντόναλντ Κέσλερ που το περιέγραψε τη δεκαετία του 1970. Στο ολέθριο αυτό σενάριο, το οποίο γινόταν πραγματικότητα στην ταινία Gravity του 2013, τα συντρίμμια από μια πρώτη σύγκρουση σε τροχιά προκαλούν νέες συγκρούσεις σε μια αλυσιδωτή αντίδραση που τελικά εμποδίζει την πρόσβαση στο Διάστημα για χρόνια. H SpaceX εκτοξεύει περίπου 800 δορυφόρους το χρόνο (Reuters) |
APXEIO
April 2024
Click to set custom HTML
Click to set custom HTML
|