Η αμερικανική υπηρεσία διαστήματος παρακολουθεί έναν τερατώδη αστεροειδή με μήκος 1,2 χλμ, που θα πλησιάσει τη Γη σε λίγες μέρες, με ταχύτητα 43.450 χλμ/ώρα. Ο πόλεμος στην Ουκρανία ενδέχεται να προκαλέσει και σοβαρές επιπτώσεις με τον διαστημικό σταθμό ΙSS26/2/2022
Ο πόλεμος στην Ουκρανία θα μπορούσε να έχει ως παράπλευρη απώλεια την πολύπλευρη διαστημική συνεργασία της Ρωσίας με τη Δύση, μεταξύ άλλων στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS). Μάλιστα ο επικεφαλής της ρωσικής διαστημικής υπηρεσίας Roscosmos Ντιμίτρι Ρογκόζιν δήλωσε ότι «αν μπλοκάρετε τη συνεργασία σας με μας, ποιος θα σώσει τον ISS από το να τεθεί ανεξέλεγκτα εκτός τροχιάς και να πέσει στην περιοχή των ΗΠΑ ή της Ευρώπης; Υπάρχει επίσης πιθανότητα πτώσης του 500 τόνων σταθμού στην Ινδία ή στην Κίνα. Θέλετε να τους απειλήσετε με μια τέτοια προοπτική; Ο ISS δεν περνάει πάνω από τη Ρωσία, συνεπώς οι κίνδυνοι είναι όλοι δικοί σας. Είστε έτοιμοι γι’ αυτούς;». «Θέλετε να καταστρέψετε τη συνεργασία μας στον ISS;»Σε μια σειρά αναρτήσεων του στο Twitter, όπως η φράση «θέλετε να καταστρέψετε τη συνεργασία μας στον ISS;», σύμφωνα με το Space.com και το Live Science, ο γενικός διευθυντής της Roscosmos προειδοποίησε ότι οι νέες κυρώσεις κατά της χώρας του μπορεί να έχουν πολύ δυσάρεστες επιπτώσεις. Ήδη οι περιορισμοί στις εξαγωγές υψηλής τεχνολογίας, που επέβαλε πρόσφατα ο πρόεδρος Μπάιντεν, εκτιμάται ότι θα επηρεάσουν αρνητικά το ρωσικό διαστημικό πρόγραμμα. Όπως ο ίδιος ο Αμερικανός πρόεδρος είπε, «αυτό θα αποτελέσει πλήγμα στην ικανότητα τους να συνεχίσουν να εκσυγχρονίζουν τον στρατό τους. Επίσης θα πλήξει την αεροδιαστημική βιομηχανία τους, συμπεριλαμβανομένου του διαστημικού προγράμματος τους». Τι λένε οι ΗΠΑΗ Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία (NASA) πάντως διευκρίνισε ότι η συνεργασία με τη Ρωσία στο διάστημα – και ειδικότερα στον ISS – θα συνεχιστεί, αν και αυτό στο μέλλον θα μπορούσε να αλλάξει. Όπως ανέφερε, «η NASA συνεχίζει να συνεργάζεται με όλους τους διεθνείς εταίρους της, συμπεριλαμβανομένης της κρατικής διαστημικής εταιρείας Roscosmos, για τις συνεχιζόμενες ασφαλείς λειτουργίες του ISS. Τα νέα μέτρα ελέγχου των (αμερικανικών) εξαγωγών θα συνεχίσουν να επιτρέπουν τη διαστημική συνεργασία ΗΠΑ-Ρωσίας». Ο ISS αποτελεί μια διεθνή συνεργασία πολλών χωρών, που έχουν κατανείμει αρμοδιότητες μεταξύ τους. Το ρωσικό τμήμα του Σταθμού είναι υπεύθυνο για την καθοδήγηση, την πλοήγηση και τον έλεγχο όλου του ISS, ενώ το ρωσικό μεταγωγικό σκάφος Progress πραγματοποιεί περιοδικά ανοδικές διορθώσεις στην πορεία του Σταθμού, έτσι ώστε να διασφαλίσει ότι αυτός θα παραμείνει σε ύψος περίπου 400 χιλιομέτρων και δεν θα βυθιστεί στη γήινη ατμόσφαιρα (πάντως πρόσφατα έφτασε στον ISS το σκάφος Cygnus της αμερικανικής Northrop Grumman με στόχο να κάνει για πρώτη φορά κάτι ανάλογο με το Progress). Ο Ρογκόζιν επίσης επέκρινε τις ΗΠΑ ότι ήδη έχουν περιορίσει τις επαφές ανάμεσα στους Ρώσους κοσμοναύτες και στους άλλους αστροναύτες και ανέφερε ότι αν αυτό επιδεινωθεί, μπορεί να οδηγήσει σε κατάρρευση της συνεργασίας για τον ISS. Αυτή την εποχή επτά αστροναύτες βρίσκονται στον Σταθμό: τέσσερις Αμερικανοί, δύο Ρώσοι και ένας Γερμανός. Ο Ρογκόζιν δήλωσε ότι ο Μπάιντεν δεν έχει επίγνωση ότι χάρη στα ρωσικά συστήματα ο Σταθμός μπορεί να αποφύγει επικίνδυνες «συναντήσεις» με διαστημικά ‘σκουπίδια’, τα οποία, όπως είπε, προέρχονται από «ταλαντούχους επιχειρηματίες» των ΗΠΑ, ένας πιθανός υπαινιγμός για τον Ίλον Μασκ της Space X, η οποία έχει ήδη θέσει σε τροχιά περισσότερους από 2.000 μικρούς δορυφόρους του υπό ανάπτυξη της τεράστιου δικτύου δορυφορικού Ίντερνετ Starlink. Τι είχε συμβεί το 2014Το 2014, πάλι με αφορμή την ένταση στην Ουκρανία, ο Ρογκόζιν είχε προκαλέσει διεθνή αίσθηση, όταν είχε πει ότι οι Αμερικανοί αστροναύτες θα πρέπει να πηγαίνουν στο διάστημα με…τραμπολίνο, αν δεν χρησιμοποιήσουν τα ρωσικά «Σογιούζ». Ήταν μια εποχή που η Ρωσία ήταν η μοναδική χώρα που μπορούσε να στείλει επανδρωμένες αποστολές στον ISS, κάτι που έχει αλλάξει πλέον χάρη και στη Space X. Από την πλευρά της Ευρώπης, ο γενικός διευθυντής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) Γερμανός Γιόζεφ Ασμπάχερ δήλωσε ότι η συνεργασία με τη Ρωσία συνεχίζεται κανονικά, αν και αναλυτές εκφράζουν αμφιβολίες κατά πόσο αυτή η πολιτική θα επιβιώσει. Υπενθυμίζεται ότι η Ευρώπη και η Ρωσία ετοιμάζονται, στο πλαίσιο της κοινής τους αποστολής ExoMars, να εκτοξεύσουν το ρόβερ «Ρόζαλιντ Φράνκλιν» με προορισμό τον ‘Αρη, κάτι που προγραμματίζεται να γίνει φέτος τον Σεπτέμβριο από τον ρωσικό κοσμοδρόμιο Μπαϊκονούρ στο Καζακστάν. Οι επιστήμονες γνώριζαν ότι υπήρχαν πλανήτες μακριά σε άλλα αστρικά συστήματα αλλά μέχρι τη δημιουργία διαστημικών τηλεσκοπίων και πολύ ισχυρών επίγειων τηλεσκοπίων καθώς και νέων μεθόδων παρατήρησης δεν είχε καταστεί εφικτός ο εντοπισμός τους. Δύο υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες περιφέρονται η μία γύρω από την άλλη κάθε δύο χρόνια. Τα δύο ογκώδη σώματα έχουν το καθένα εκατοντάδες εκατομμύρια φορές τη μάζα του ήλιου μας και χωρίζονται από απόσταση περίπου πενήντα φορές εκείνης μεταξύ του Ήλιου και του Πλούτωνα (5,9 δισ. χιλιόμετρα). Όταν το ζεύγος συγχωνευθεί σε περίπου 10.000 χρόνια, η τιτάνια σύγκρουση θα ταρακουνήσει τον ίδιο τον χωροχρόνο, στέλνοντας βαρυτικά κύματα σε όλο το Σύμπαν. Σε μελέτη που δημοσιεύεται στο Astrophysical Journal Letters, ομάδα αστρονόμων από 11 Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Κέντρα, μεταξύ των οποίων το Ινστιτούτο Αστροφυσικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ-ΙΑ) και το Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης, ανακάλυψε τις υπερμεγέθεις μελανές οπές να περιφέρονται περιοδικά, ανά δυο έτη, μέσα στο κβάζαρ PKS 2131-021. Τα κβάζαρ, σύμφωνα με την ανακοίνωση του ΙΤΕ, είναι υπέρλαμπρα αντικείμενα στους πυρήνες γαλαξιών, όπου μια υπερμεγέθης μαύρη τρύπα καταβροχθίζει υλικό από έναν δίσκο σκόνης και αερίων που την περιβάλλει. Σε ορισμένα κβάζαρ, η υπερμεγέθης μαύρη τρύπα δημιουργεί έναν πίδακα που εκτοξεύεται με ταχύτητα κοντά σ’ αυτήν του φωτός. Οι αστρονόμοι, όπως επισημαίνεται στην ανακοίνωση, γνώριζαν ήδη ότι κάποια κβάζαρ θα μπορούσαν να φιλοξενούν δύο υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες όπου η μία περιστρέφεται γύρω από την άλλη, αλλά η εύρεση αποδεικτικών στοιχείων γι’ αυτό είχε αποδειχθεί δύσκολη ως τώρα. «Οι περισσότεροι γαλαξίες, αν όχι όλοι, διαθέτουν τερατώδεις μαύρες τρύπες στους πυρήνες τους, συμπεριλαμβανομένου του Γαλαξία μας. Όταν οι γαλαξίες συγχωνεύονται, οι μαύρες τρύπες τους «βυθίζονται» στη μέση του νεοσύστατου γαλαξία και τελικά ενώνονται μεταξύ τους για να σχηματίσουν μια ακόμη πιο τεράστια σε μάζα μαύρη τρύπα. Καθώς οι μαύρες τρύπες κινούνται σπειροειδώς η μία προς την άλλη, διαταράσσουν όλο και περισσότερο τον ιστό του χωροχρόνου, εκπέμποντας βαρυτικά κύματα, τα οποία προβλέφθηκαν για πρώτη φορά από τον ‘Αλμπερτ Αϊνστάιν πριν από περισσότερα από 100 χρόνια. Αν και, μέχρι στιγμής, δεν έχουν καταγραφεί βαρυτικά κύματα από περιστρεφόμενα ζεύγη τόσο μεγάλης μάζας, ο PKS 2131-021 παρέχει τον πιο πολλά υποσχόμενο στόχο» επισημαίνεται στην ανακοίνωση του ΙΤΕ. Η επιτυχία της ανακάλυψης του διδύμου αυτού, σύμφωνα με τους επιστήμονες οφείλεται σε παρατηρήσεις της εκπομπής ραδιοκυμάτων από το κβάζαρ PKS 2131-021, οι οποίες εκτείνονται σε περίοδο 45 χρόνων. Σύμφωνα με τη μελέτη, ένας ισχυρός πίδακας που προέρχεται από μία από τις δύο μαύρες τρύπες, μετακινείται μπρος-πίσω λόγω της τροχιακής κίνησης του ζεύγους. Αυτό προκαλεί περιοδικές αλλαγές στη φωτεινότητα του κβάζαρ. Πέντε διαφορετικά παρατηρητήρια κατέγραψαν αυτές τις ταλαντώσεις. «Το φως από τον PKS 2131-021 μεταβάλλεται όχι μόνο περιοδικά, αλλά και ημιτονοειδώς. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ένα μοτίβο που μπορούμε να παρακολουθούμε συνεχώς με την πάροδο του χρόνου» αναφέρει ο συντονιστής του προγράμματος Tony Readhead, ομότιμος καθηγητής στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Καλιφόρνια (Caltech) των ΗΠΑ και επίτιμο μέλος του Ινστιτούτου Αστροφυσικής στο ΙΤΕ, ο οποίος συγκρίνει το σύστημα του πίδακα που κινείται εμπρός και πίσω με ένα ρολόι που χτυπά, όπου κάθε κύκλος αντιστοιχεί στη διετή τροχιά των μαύρων οπών. Όπως υποστηρίζεται στην ανακοίνωση του ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας, η ανακάλυψη δεν θα ήταν δυνατή χωρίς τα υψηλής ποιότητας δεδομένα από ένα μεγάλο πρόγραμμα για τη μελέτη της εκπομπής ραδιοκυμάτων από μαύρες τρύπες, το οποίο λειτουργεί από το 2008. Χρησιμοποιώντας το ραδιοτηλεσκόπιο 40 μέτρων στην κοιλάδα Owens Valley της Καλιφόρνια για τη μελέτη του τρόπου με τον οποίο οι μαύρες τρύπες μετατρέπουν το υλικό με το οποίο «τρέφονται» σε πίδακες, το πρόγραμμα αποτελεί έναν από τους βασικούς άξονες της στενής συνεργασίας μεταξύ του Caltech και της ομάδας Αστροφυσικής στο Ινστιτούτο Αστροφυσικής του ΙΤΕ και στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. «Το να μπορείς όχι μόνο να ανακαλύψεις μια τόσο ασυνήθιστη πηγή, αλλά και να καταλάβεις τις φυσικές διεργασίες που την παράγουν, ήταν ένα από τα πιο συναρπαστικά αποτελέσματα που προέκυψαν από αυτό το πρόγραμμα», ανέφερε η Βάσω Παυλίδου, καθηγήτρια του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης και συνεργαζόμενη ερευνήτρια του ΙΤΕ-ΙΑ. Στη μελέτη αυτή συμμετείχαν επίσης ο Ιωάννης Λιοδάκης, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Φινλανδικό Κέντρο Αστρονομίας με την ESO, και διακεκριμένος διδάκτορας του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης, και ο Sebastian Kiehlmann, μεταδιδάκτορας του Ινστιτούτου Αστροφυσικής του ΙΤΕ. Δορυφορικά πιάτα για σύνδεση στο Διαδίκτυο μέσω του συστήματος Starlink της SpaceX διέθεσε ο Ίλον Μασκ σε απομονωμένα χωριά της Τόνγκα που παραμένουν εκτός σύνδεσης μετά την ηφαιστειακή έκρηξη και το τσουνάμι του Ιανουαρίου. Πενήντα δορυφορικά πιάτα θα διατεθούν δωρεάν σε μια σειρά μικρών νησιών, ανακοίνωσε την Τετάρτη ο πρωθυπουργός της μικρής νησιωτικής χώρας του Ειρηνικού Σιαόσι Σοβαλένι. «Είναι παράδοξο το γεγονός ότι μια καταστροφική ηφαιστειακή έκρηξη και ένα τσουνάμι έφεραν στις ακτές μας την τελευταία λέξη της τεχνολογίας επικοινωνιών» δήλωσε ο πρωθυπουργός σε τηλεοπτική ομιλία του. «Ο Ίλον Μασκ πιθανότατα δεν γνώριζε πολλά για την Τόνγκα μέχρι τις 15 Ιανουαρίου, ήταν όμως γενναιόδωρος» είπε. Η υπηρεσία θα παρέχεται δωρεάν μέχρι να επιδιορθωθεί το υποθαλάσσιο καλώδιο που συνδέει τα νησάκια με το κεντρικό νησί Τονγατούπου. Τα συντρίμμια σπιτιών που χτυπήθηκαν από τσουνάμι καλύφθηκαν από ηφαιστειακή τέφρα (Reuters) Το Τονγκατούπου συνδέθηκε και πάλι στο Διαδίκτυο την Τρίτη μετά την επιδιόρθωση του μεγαλύτερου καλωδίου που συνδέει την Τόνγκα και το Φίτζι. Το καλώδιο που συνδέει το κεντρικό νησί με τα μικρότερα βρισκόταν πιο κοντά στο ηφαίστειο και δεν αναμένεται να επαναλειτουργήσει σε λιγότερο από εννέα μήνες, προειδοποίησε η εταιρεία Tonga Cable. Η επικοινωνία με την SpaceX άρχισε όταν ένας πολιτικός από τη Νέα Ζηλανδία, ο δρ Σέιν Ρέτι, έστειλε επιστολή στον Ίλον Μασκ και ζήτησε τη βοήθειά του για την επανασύνδεση της Τόνγκα. Oσοι λάτρεις του διαστήματος (με την απαραίτητη οικονομική επιφάνεια βεβαίως) σπεύστε, καθώς λίγο νωρίτερα άνοιξε η πλατφόρμα για την πώληση εισιτηρίων της Virgin Galactic στην τιμή… ευκαιρίας των 450.000 έκαστο. Βεβαίως, δεν χρειάζεται να καταβάλετε όλα τα χρήματα αμέσως, δεδομένου πως είναι βέβαιο πότε θα καταφέρετε να πετάξετε. Η εταιρεία του Ρίτσαρντ Μπράνσον απαιτεί μια προκαταβολή μόλις 150.000 δολαρίων, από τα οποία 25.000 είναι μη επιστρέψιμα. Σύμφωνα με τον CEO, Μάικλ Κολγκλάζιερ, η εταιρεία στοχεύει να διασφαλίσει τουλάχιστον 1.000 επιβάτες μέχρι τα τέλη της χρονιάς. Συνολικά από τα προηγούμενα χρόνια η Virgin Galactic έχει προ-κλείσει περίπου 600 θέσεις σε μελλοντικές πτήσεις σε τιμές της τάξεως των 200.000-250.000 δολαρίων, όμως το αυξημένο ενδιαφέρον ανεβάζει συνεχώς τις τιμές.Πάντως, υπάρχουν τρεις διαφορετικές επιλογές εισιτηρίων. Τα μεμονωμένα εισιτήρια, τα πακέτα ζευγαριών ή οικογενειών και βέβαια για τους… έχοντες δίδεται η δυνατότητα να κλείσεις αποκλειστικά μια ολόκληρη πτήση. Χθες, όταν η εταιρεία ανακοίνωσε πως θα ανοίξει από σήμερα την πλατφόρμα για την πώληση εισιτηρίων η μετοχή της επιδόθηκε σε ένα ράλι με άνοδο έως 32%, κοντά στα 10,74 δολάρια. Σήμερα, ωστόσο, χάνει κάποια από τα κέρδη αυτά σημειώνοντας πτώση κατά περίπου 9%. Συνολικά την προηγούμενη χρονιά η μετοχή είχε πέσει σημαντικά, συνολικά κατά 80%, μετά την ανακοίνωση της εταιρείας πως θα καθυστερούσε τις πρώτες εμπορικές πτήσεις για τα τέλη του 2022. Αν και συγκεκριμένες ημερομηνίες δεν έχουν γίνει γνωστές, φαίνεται πως η εταιρεία παραμένει δεσμευμένη στη νέα εκτίμηση της για τα πρώτα ταξίδια από τα τέλη της φετινής χρονιάς, κάτι που δικαιολογεί το ενδιαφέρον για το σημερινό πωλητήριο. Το ταξίδι προς την ατμόσφαιρα θα διαρκέσει 90 λεπτά και οι επίδοξοι διαστημικοί τουρίστες –όσοι τουλάχιστον επιλεγούν- θα πρέπει προηγουμένους να ολοκληρώσουν μια πολυήμερη διαδικασία εκπαίδευσης. To μεγαλύτερο μυστήριο του Σύμπαντος θεωρούνται οι «μαύρες τρύπες» καθώς γύρω από αυτές και εντός τους, προκαλείται κυριολεκτικά κατάρρευση της πραγματικότητας και αυτό από μόνο του είναι κάτι που αδυνατεί να συλλάβει ο ανθρώπινος νους ο οποίος έχει μάθει να ορίζει την καθημερινότητά του με συντεταγμένες, δηλαδή με μήκος, πλάτος, ύψος και χρόνο. Όλα αυτά εντός μίας «μαύρης τρύπας» παύουν να ισχύουν! Οι πανίσχυρες μελανές οπές και η εξέλιξη των γαλαξιών θα βρίσκονται στο «σκόπευτρο» του θαύματος της διαστημικής τεχνολογίας που ονομάζεται Διαστημικό Τηλεσκόπιο Τζέιμς Γουέμπ (James Webb Space Telescope, JWST), η εκτόξευση και η τελική διαμόρφωση του οποίου, προχωρούν -μέχρι σήμερα- όπως είχαν σχεδιάσει οι υπεύθυνοι του προγράμματος. Αν για την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα αυτό που διανύουμε είναι ένα κρίσιμο διάστημα, για την Ελλάδα, η πετυχημένη λειτουργία του πλέον ακριβού διαστημικού συστήματος παρατήρησης έχει μια επιπλέον σημασία, αφού στον πρώτο κύκλο προγράμματος παρατηρήσεων του James Webb, έχει επιλεγεί ένα σημαντικό πρόγραμμα από τη χώρα μας. «Το πρόγραμμα αυτό αφορά το πώς οι πίδακες μελανής οπής επηρεάζουν την εξέλιξη ενός γαλαξία, διαταράσσοντας νέφη που μπορούν να δημιουργούνται, την εξέλιξη των γαλαξιών, το πώς επηρεάζουν τους γαλαξίες οι μαύρες τρύπες», εξήγησε, μιλώντας στον ραδιοφωνικό σταθμό του ΑΠΕ-ΜΠΕ «Πρακτορείο 104,9 FM» η Καλλιόπη Δασύρα, αστροφυσικός, επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Φυσικής του ΕΚΠΑ, συνεργάτης του Εθνικού Αστεροσκοπείου, επιστημονική υπεύθυνη του σχετικού προγράμματος του πρώτου κύκλου προγράμματος παρατηρήσεων του James Webb. Στην αφετηρία για χρήση του JWST και η Ελλάδα Η επιλογή των προγραμμάτων για τον πρώτο κύκλο «χρήσης» του υπερ-εξελιγμένου Διαστημικού Τηλεσκοπίου -τον επονομαζόμενο «Κύκλο 1 (Cycle 1)»- έγινε στα τέλη Μαρτίου του 2021 από το επονομαζόμενο Space Telescope Science Institute (STScI) και ως γενική κατεύθυνση, οι επιστήμονες επέλεξαν η μεγάλη μερίδα των προτάσεων που θα επιλεγούν για τον πρώτο αυτό κύκλο παρατηρήσεων να αφορούν την αναζήτηση ατμόσφαιρας σε «κοντινούς» εξωπλανήτες αλλά και τη μελέτη των πιο πρώιμων γαλαξιών του σύμπαντος. Ύστερα από 460 ώρες που θα δοθούν σε προγράμματα, τα οποία ονομάζονται Early Outreach Science και θα βοηθήσουν στην ευθυγράμμιση του Τηλεσκοπίου JWST και τη ρύθμιση των συστημάτων του, περίπου 4000 ώρες παρατήρησης θα «δοθούν» στα λεγόμενα Time-Guaranteed Observations προγράμματα. Αυτά τα έχουν επιλέξει/προτείνει οι επιστήμονες που βοήθησαν στο να κατασκευαστούν τμήματα και συστήματα του JWST. Ωστόσο, το μεγαλύτερο τμήμα των ωρών παρατήρησης του πρώτου έτους, περίπου 6000 ώρες, θα αφορούν τα General Observing προγράμματα, ένα από τα οποία είναι το ελληνικό. Οι προτάσεις από τα κράτη μέλη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ΕΟΔ) αποτελούν το 33% του συνόλου των προτάσεων που επιλέχθηκαν και αναλογούν στο 30% του διαθέσιμου χρόνου παρατήρησης με το Τηλεσκόπιο Webb. Είναι συνεπώς μεγάλη τιμή για την πρόταση, στην οποία είναι επιστημονικά υπεύθυνη η κ. Δασύρα, το γεγονός ότι κάποια στιγμή, μετά το φετινό καλοκαίρι -τόσο νωρίς στη χρήση του- ο 6,5 μέτρων καθρέπτης του Διαστημικού Τηλεσκοπίου James θα «κοιτάξει» εκεί όπου έχει προτείνει η ελληνική πρόταση. Οι μαύρες τρύπες και η εξέλιξη των γαλαξιών «Όταν σκεφτόμαστε τον τρόπο με τον οποίο οι μαύρες τρύπες μπορούν να επηρεάζουν τους Γαλαξίες, είναι σύνηθες να σκεφτόμαστε τη βαρυτική έλξη που αυτές ασκούν σε όποιο αντικείμενο βρίσκεται στο εγγύς περιβάλλον τους, πολύ κοντά στο κέντρο ενός Γαλαξία. Υπάρχει όμως κάτι παραπάνω σε αυτό. Καθώς ένα αντικείμενο, όπως ένα αστέρι ή ένα γιγαντιαίο νέφος από αέρια “πέφτουν” προς μια μελανή οπή, θα σχηματίσουν ένα ειδικό δίσκο(σ.σ equationdisc) γύρω του. Τα φορτισμένα σωματίδια που σχηματίζουν αυτό τον δίσκο “παγιδεύονται” από γραμμές του μαγνητικού πεδίου και αυτά μπορεί να εκτιναχθούν προς τα έξω και προς τον Γαλαξία σε πολύ υψηλές ταχύτητες, ταχύτητες κοντά σε αυτή του φωτός. Μια εκτίναξη που θα γίνει σαν ένας πίδακας, με έναν τρόπο που μοιάζει με δέσμη. Αυτά ονομάζονται πίδακες μελανής οπής», εξηγεί η κ. Δασύρα καθώς περιγράφει το αντικείμενο που θα μελετηθεί μέσα από την εγκεκριμένη ελληνική πρόταση. «Ριπές» μέσα στο Σύμπαν Η Ελληνίδα επιστήμονας εξηγεί ακόμη ότι, μέσα από τις παρατηρήσεις που θα κάνει με το JWST, η ομάδα της ελπίζει πως θα εκτελέσει συγκεκριμένες μετρήσεις, που ενδεχομένως θα αποδείξουν κάτι εξαιρετικά σημαντικό επιστημονικά. «Καθώς λοιπόν αυτοί οι πίδακες ταξιδεύουν μέσα από γαλαξίες μπορεί να “συγκρουστούν” με το πυκνό “σύννεφο” που υπάρχει ανάμεσα στα αστέρια (σ.σ. interstellarmedium) και να σχηματίσουν “ανέμους”! Ανέμους, οι οποίοι μπορεί να είναι πολύ εκτεταμένοι και έντονοι. Τόσο έντονοι που μπορεί να “διώξουν” αέρια μέσα από Γαλαξίες…», περιγράφει η κ. Δασύρα. Ο στόχος του συγκεκριμένου προγράμματος, που θα εκτελεστεί μέσα από τον πρώτο κύκλο παρατηρήσεων του Διαστημικού Τηλεσκοπίου James Webb, είναι -μεταξύ άλλων- η έρευνα των μηχανισμών εναπόθεσης ενέργειας, η έρευνα της θερμοκρασίας, της πυκνότητας, της πίεσης αερίου, του πώς οι διαφορές πίεσης μπορεί να οδηγήσουν σε διάλυση ή κατάρρευση νεφών. «Το ενδιαφέρον μας είναι πώς σε περιπτώσεις τέτοιων φαινομένων θα μπορέσουμε να μετρήσουμε την πίεση των νεφών που έχουν “χτυπηθεί” από έναν πίδακα μιας μελανής οπής, ώστε να μετρήσουμε μεταβολές της πίεσης που μπορεί να είναι τόσο έντονες που θα “σπρώξουν” τεράστιες ροές αερίων από μια περιοχή στην άλλη. Θα το κάνουν, μάλιστα, με έναν τρόπο παρόμοιο μ’ αυτόν που οι άνεμοι διαδίδονται στην ατμόσφαιρα της Γης!», επισημαίνει η κ. Δασύρα. Τι περιμένει, αν όλα πάνε καλά το επόμενο διάστημα στο τεχνικό κομμάτι της ενεργοποίησης του Διαστημικού Τηλεσκοπίου James Webb, η ομάδα πίσω από την ελληνική πρόταση που τιμήθηκε με την επιλογή της πρότασης της; «Με αυτό τον τρόπο θα μπορέσουμε να αποδείξουμε πως οι μελανές οπές μπορούν να επηρεάζουν συνολικά την εξέλιξη ενός Γαλαξία, ακόμη και αν βρίσκονται στο κέντρο του!», εξηγεί η Ελληνίδα αστροφυσικός. Βίντεο: Πύραυλος που μετέφερε νανο-δορυφόρους της NASA άρπαξε φωτιά μετά την απογείωση του12/2/2022
Ο πύραυλος Rocket 3.3 της αεροδιαστημικής εταιρείας Astra, που μετέφερε την αποστολή ELaNa 41 για λογαριασμό της NASA, εκτοξεύθηκε την Πέμπτη από το διαστημικό ακρωτήριο Κανάβεραλ στη Φλόριντα των ΗΠΑ. Ωστόσο, μια ανωμαλία κατά τη στιγμή της αποδέσμευσης του πρώτου ορόφου της ρουκέτας είχε ως αποτέλεσμα να μην μπει σε τροχιά με επιτυχία το φορτίο του πυραύλου. Σύμφωνα με τη διαστημική υπηρεσία, δευτερόλεπτα αφού ο βασικός κινητήρας έσβησε, το περίβλημα που προστάτευε τους νανο-δορυφόρους έπρεπε να αποδεσμευτεί από τον πύραυλο, αλλά τεχνικά προβλήματα εμπόδισαν τη διαδικασία να ολοκληρωθεί. Επίσης, 3 λεπτά και 5 δευτερόλεπτα από την πυροδότηση, το επάνω τμήμα του πυραύλου έπιασε φωτιά, για να καίγεται για περίπου 5 λεπτά και 3 δευτερόλεπτα. «Είχαμε ένα πρόβλημα με την πτήση σήμερα. Λυπούμαστε βαθιά που δεν ήμασταν σε θέση να παραδώσουμε το φορτίο των πελατών μας. Μαζί με την ομάδα εξετάζουμε τα δεδομένα και θα παρέχουμε περαιτέρω πληροφορίες το συντομότερο δυνατόν» σχολίασε ο Κρις Κεμπ, ιδρυτής και γενικός διευθυντής της διαστημική εταιρείας. Η αποτυχημένη αποστολή σχεδίαζε να τοποθετήσει σε τροχιά τέσσερις δορυφόρους σχεδιασμένου από φοιτητές των πανεπιστημίων της Αλαμπάμα, του Νέου Μεξικού και της Καλιφόρνια, αλλά του διαστημικού κέντρου Johnson Space Center. Οι συσκευές ήταν σχεδιασμένες να εξυπηρετήσουν μια ευρεία γκάμα σκοπών, από τη δοκιμή της τεχνολογίας καθαρισμού των διαστημικών σκουπιδιών, μέχρι τη μελέτη σωματιδίων νετρίνο σε χαμηλή τροχιά για τη βελτίωση των μετεωρολογικών προβλέψεων από το διάστημα. Διάστημα: Η συμβολή της Ελλάδας στο πρώτο κύκλο παρατηρήσεων του Διαστημικού Τηλεσκοπίου James Webb12/2/2022
Ελληνικό το πρόγραμμα που επιλέχθηκε για τον πρώτο κύκλο παρατηρήσεων του Διαστημικού Τηλεσκοπίου James Webb Οι πανίσχυρες μελανές οπές και η εξέλιξη των γαλαξιών θα βρίσκονται στο «σκόπευτρο» του θαύματος της διαστημικής τεχνολογίας που ονομάζεται Διαστημικό Τηλεσκόπιο Τζέιμς Γουέμπ (James Webb Space Telescope, JWST), η εκτόξευση και η τελική διαμόρφωση του οποίου, προχωρούν -μέχρι σήμερα- όπως είχαν σχεδιάσει οι υπεύθυνοι του προγράμματος. Αν για την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα αυτό που διανύουμε είναι ένα κρίσιμο διάστημα, για την Ελλάδα, η πετυχημένη λειτουργία του πλέον ακριβού διαστημικού συστήματος παρατήρησης έχει μια επιπλέον σημασία, αφού στον πρώτο κύκλο προγράμματος παρατηρήσεων του James Webb, έχει επιλεγεί ένα σημαντικό πρόγραμμα από τη χώρα μας. «Το πρόγραμμα αυτό αφορά το πώς οι πίδακες μελανής οπής επηρεάζουν την εξέλιξη ενός γαλαξία, διαταράσσοντας νέφη που μπορούν να δημιουργούνται, την εξέλιξη των γαλαξιών, το πώς επηρεάζουν τους γαλαξίες οι μαύρες τρύπες», εξήγησε, μιλώντας στον ραδιοφωνικό σταθμό του ΑΠΕ-ΜΠΕ «Πρακτορείο 104,9 FM» η Καλλιόπη Δασύρα, αστροφυσικός, επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Φυσικής του ΕΚΠΑ, συνεργάτης του Εθνικού Αστεροσκοπείου, επιστημονική υπεύθυνη του σχετικού προγράμματος του πρώτου κύκλου προγράμματος παρατηρήσεων του James Webb. Στην αφετηρία για χρήση του JWST και η Ελλάδα Η επιλογή των προγραμμάτων για τον πρώτο κύκλο «χρήσης» του υπερ-εξελιγμένου Διαστημικού Τηλεσκοπίου -τον επονομαζόμενο «Κύκλο 1 (Cycle 1)»- έγινε στα τέλη Μαρτίου του 2021 από το επονομαζόμενο Space Telescope Science Institute (STScI) και ως γενική κατεύθυνση, οι επιστήμονες επέλεξαν η μεγάλη μερίδα των προτάσεων που θα επιλεγούν για τον πρώτο αυτό κύκλο παρατηρήσεων να αφορούν την αναζήτηση ατμόσφαιρας σε «κοντινούς» εξωπλανήτες αλλά και τη μελέτη των πιο πρώιμων γαλαξιών του σύμπαντος. Ύστερα από 460 ώρες που θα δοθούν σε προγράμματα, τα οποία ονομάζονται Early Outreach Science και θα βοηθήσουν στην ευθυγράμμιση του Τηλεσκοπίου JWST και τη ρύθμιση των συστημάτων του, περίπου 4000 ώρες παρατήρησης θα «δοθούν» στα λεγόμενα Time-Guaranteed Observations προγράμματα. Αυτά τα έχουν επιλέξει/προτείνει οι επιστήμονες που βοήθησαν στο να κατασκευαστούν τμήματα και συστήματα του JWST. Ωστόσο, το μεγαλύτερο τμήμα των ωρών παρατήρησης του πρώτου έτους, περίπου 6000 ώρες, θα αφορούν τα General Observing προγράμματα, ένα από τα οποία είναι το ελληνικό. Οι προτάσεις από τα κράτη μέλη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ΕΟΔ) αποτελούν το 33% του συνόλου των προτάσεων που επιλέχθηκαν και αναλογούν στο 30% του διαθέσιμου χρόνου παρατήρησης με το Τηλεσκόπιο Webb. Είναι συνεπώς μεγάλη τιμή για την πρόταση, στην οποία είναι επιστημονικά υπεύθυνη η κ. Δασύρα, το γεγονός ότι κάποια στιγμή, μετά το φετινό καλοκαίρι -τόσο νωρίς στη χρήση του- ο 6,5 μέτρων καθρέπτης του Διαστημικού Τηλεσκοπίου James θα «κοιτάξει» εκεί όπου έχει προτείνει η ελληνική πρόταση. Οι μαύρες τρύπες και η εξέλιξη των γαλαξιών« Όταν σκεφτόμαστε τον τρόπο με τον οποίο οι μαύρες τρύπες μπορούν να επηρεάζουν τους Γαλαξίες, είναι σύνηθες να σκεφτόμαστε τη βαρυτική έλξη που αυτές ασκούν σε όποιο αντικείμενο βρίσκεται στο εγγύς περιβάλλον τους, πολύ κοντά στο κέντρο ενός Γαλαξία. Υπάρχει όμως κάτι παραπάνω σε αυτό. Καθώς ένα αντικείμενο, όπως ένα αστέρι ή ένα γιγαντιαίο νέφος από αέρια «πέφτουν» προς μια μελανή οπή, θα σχηματίσουν ένα ειδικό δίσκο(σ.σ equationdisc) γύρω του. Τα φορτισμένα σωματίδια που σχηματίζουν αυτό τον δίσκο «παγιδεύονται» από γραμμές του μαγνητικού πεδίου και αυτά μπορεί να εκτιναχθούν προς τα έξω και προς τον Γαλαξία σε πολύ υψηλές ταχύτητες, ταχύτητες κοντά σε αυτή του φωτός. Μια εκτίναξη που θα γίνει σαν ένας πίδακας, με έναν τρόπο που μοιάζει με δέσμη. Αυτά ονομάζονται πίδακες μελανής οπής», εξηγεί η κ. Δασύρα καθώς περιγράφει το αντικείμενο που θα μελετηθεί μέσα από την εγκεκριμένη ελληνική πρόταση. «Ριπές» μέσα στο Σύμπαν Η Ελληνίδα επιστήμονας εξηγεί ακόμη ότι, μέσα από τις παρατηρήσεις που θα κάνει με το JWST, η ομάδα της ελπίζει πως θα εκτελέσει συγκεκριμένες μετρήσεις, που ενδεχομένως θα αποδείξουν κάτι εξαιρετικά σημαντικό επιστημονικά. «Καθώς λοιπόν αυτοί οι πίδακες ταξιδεύουν μέσα από γαλαξίες μπορεί να «συγκρουστούν» με το πυκνό «σύννεφο» που υπάρχει ανάμεσα στα αστέρια (σ.σ. interstellarmedium) και να σχηματίσουν «ανέμους»! Ανέμους, οι οποίοι μπορεί να είναι πολύ εκτεταμένοι και έντονοι. Τόσο έντονοι που μπορεί να «διώξουν» αέρια μέσα από Γαλαξίες…», περιγράφει η κ. Δασύρα. Ο στόχος του συγκεκριμένου προγράμματος, που θα εκτελεστεί μέσα από τον πρώτο κύκλο παρατηρήσεων του Διαστημικού Τηλεσκοπίου James Webb, είναι -μεταξύ άλλων- η έρευνα των μηχανισμών εναπόθεσης ενέργειας, η έρευνα της θερμοκρασίας, της πυκνότητας, της πίεσης αερίου, του πώς οι διαφορές πίεσης μπορεί να οδηγήσουν σε διάλυση ή κατάρρευση νεφών. «Το ενδιαφέρον μας είναι πώς σε περιπτώσεις τέτοιων φαινομένων θα μπορέσουμε να μετρήσουμε την πίεση των νεφών που έχουν «χτυπηθεί» από έναν πίδακα μιας μελανής οπής, ώστε να μετρήσουμε μεταβολές της πίεσης που μπορεί να είναι τόσο έντονες που θα «σπρώξουν» τεράστιες ροές αερίων από μια περιοχή στην άλλη. Θα το κάνουν, μάλιστα, με έναν τρόπο παρόμοιο μ’ αυτόν που οι άνεμοι διαδίδονται στην ατμόσφαιρα της Γης!», επισημαίνει η κ. Δασύρα. Τι περιμένει, αν όλα πάνε καλά το επόμενο διάστημα στο τεχνικό κομμάτι της ενεργοποίησης του Διαστημικού Τηλεσκοπίου James Webb, η ομάδα πίσω από την ελληνική πρόταση που τιμήθηκε με την επιλογή της πρότασης της; «Με αυτό τον τρόπο θα μπορέσουμε να αποδείξουμε πως οι μελανές οπές μπορούν να επηρεάζουν συνολικά την εξέλιξη ενός Γαλαξία, ακόμη και αν βρίσκονται στο κέντρο του!», εξηγεί η Ελληνίδα αστροφυσικός. Οι αστρονόμοι ανακάλυψαν για πρώτη φορά στο ηλιακό μας σύστημα έναν αστεροειδή που συνοδεύεται από τρία φεγγάρια. Πρόκειται για τον "130 Ηλέκτρα", στη ζώνη των αστεροειδών μεταξύ 'Αρη και Δία, ο οποίος φαίνεται πως είναι τετραπλός. Οι επιστήμονες γνώριζαν ότι ο εν λόγω αστεροειδής διαθέτει δύο συντρόφους και τώρα ανακάλυψαν κι έναν τρίτο δορυφόρο του. Εκτιμούν ότι δεν είναι η μοναδική περίπτωση αστεροειδούς με πάνω από δύο φεγγάρια. Μέχρι στιγμής έχουν εντοπιστεί περισσότεροι από 150 αστεροειδείς που έχουν έναν ή δύο δορυφόρους. Η "Ηλέκτρα", που είχε ανακαλυφθεί το 1873, είναι ένας μεγάλος οβάλ αστεροειδής μήκους άνω των 160 μιλίων, ο οποίος συμπληρώνει μια τροχιά πέριξ του Ήλιου κάθε πέντε χρόνια. Το 2003 είχε ανακαλυφθεί ο πρώτος δορυφόρος του και το 2014 ένας δεύτερος. Οι ερευνητές, που έκαναν την ανακάλυψη με το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο (VLT) του Ευρωπαϊκού Νοτίου Παρατηρητηρίου (ESO) στη Χιλή και τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό αστρονομίας και αστροφυσικής "Astronomy & Astrophysics", σύμφωνα με τους "Τάιμς της Νέας Υόρκης", ανέφεραν ότι ο τρίτος δορυφόρος έχει διάμετρο περίπου ένα μίλι, έναντι 1,2 και 3,7 μιλίων των άλλων δύο δορυφόρων. Κινείται σε απόσταση 220 μιλίων από τον αστεροειδή και συμπληρώνει μια περιφορά γύρω του κάθε 16 ώρες. 'Αλλοι αστρονόμοι ανέφεραν ότι θα χρειαστούν περαιτέρω παρατηρήσεις για να επιβεβαιωθεί η ύπαρξη του τρίτου δορυφόρου. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι τα φεγγάρια της "Ηλέκτρας" προήλθαν μετά τη σύγκρουση της με κάποιο άλλο αντικείμενο στο παρελθόν, καθώς φαίνεται να προέρχονται από το ίδιο υλικό με εκείνη, άρα να αποτελούν αποσπασμένα τμήματα της. Νέα τηλεσκόπια, όπως το Υπερβολικά Μεγάλο Τηλεσκόπιο (ELT) που τώρα κατασκευάζεται στη Χιλή, θα επιτρέψει την ανακάλυψη και άλλων αστεροειδών με πολλαπλούς συντρόφους, γιατί όχι και πάνω από τέσσερις. Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ Ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός θα συντριβεί στη θάλασσα τον Ιανουάριο του 2031, ανακοίνωσε η NASA. Ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός ο οποίος τέθηκε σε τροχιά το 1998, θα καταπέσει 1.678 μίλια (2.700 χιλιόμετρα) από την πλησιέστερη στεριά στο Point Nemo, τον τελευταίο τόπο «ανάπαυσης» στον Ειρηνικό Ωκεανό για πολλούς δορυφόρους και διαστημικούς σταθμούς όπως ο Mir της Ρωσίας, σύμφωνα με το National Oceanic and Atmospheric. Η νέα ημερομηνία λήξης του ISS οφείλεται στη δέσμευση της κυβέρνησης Μπάιντεν να παρατείνει την υποστήριξη για τις λειτουργίες του διαστημικού σταθμού έως και το 2030, ανακοίνωσε η NASA στα τέλη Δεκεμβρίου. Ενόψει του παροπλισμού του ISS, η NASA έχει υπογράψει συμφωνίες με τρεις ιδιωτικές εταιρείες για την εκτόξευση εμπορικών διαστημικών σταθμών για χρήση τόσο από ιδιωτικές εταιρείες όσο και από την κυβέρνηση. Αυτοί οι νέοι εμπορικοί διαστημικοί σταθμοί θα τεθούν σε τροχιά από τις Blue Origin, Nanoracks LLC και Northrop Grumman Systems Corporation, δήλωσε η NASA. Αναμένεται να τεθούν σε λειτουργία μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 2020, πριν ο ISS πέσει στη θάλασσα. Αστρονομία: Η Γη θα έχει για 4.000 χρόνια ως συνοδό έναν δεύτερο μεγαλύτερο Τρωικό αστεροειδή2/2/2022
Οι Τρωικοί αστεροειδείς κινούνται πέριξ του Ήλιου αλλά μοιράζονται την ίδια τροχιά με έναν πλανήτη Οι αστρονόμοι επιβεβαίωσαν ότι η Γη συνοδεύεται από έναν δεύτερο Τρωικό αστεροειδή, μεγαλύτερο από τον πρώτο που είχε ανακαλυφθεί το 2010. Οι πρώτες ενδείξεις για έναν δεύτερο σύντροφο του πλανήτη μας είχαν βρεθεί τον Δεκέμβριο του 2020 και τώρα υπήρξε η επιβεβαίωση ότι όντως ένας ακόμη μεγαλύτερος αστεροειδής κινείται μαζί με τη Γη. Οι Τρωικοί αστεροειδείς κινούνται πέριξ του Ήλιου αλλά μοιράζονται την ίδια τροχιά με έναν πλανήτη. Έχουν βρεθεί πολλοί τέτοιοι αστεροειδείς γύρω από διάφορους πλανήτες του ηλιακού συστήματος. Για παράδειγμα, ο Δίας έχει πάνω από 5.000, τους οποίους θα επισκεφτεί η νέα αποστολή Lucy της NASA που εκτοξεύθηκε πρόσφατα. Τώρα γίνεται αντιληπτό ότι κάτι ανάλογο συμβαίνει, επίσης, στην περίπτωση του δικού μας πλανήτη, ο οποίος έχει βρεθεί να διαθέτει δύο τέτοιους συντρόφους, μέχρι στιγμής. Ο πρώτος ήταν ο «2010 TK» με διάμετρο 400 μέτρα και ο δεύτερος είναι ο «2020 XL5» με διάμετρο περίπου 1,2 χιλιόμετρα, δηλαδή έχει τριπλάσιο μέγεθος. Και οι δύο έχουν βρεθεί στο λεγόμενο σημείο Λαγκράνζ L4 μεταξύ Ήλιου και Γης. Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Τόνι Σαντάνα-Ρος των πανεπιστημίων του Αλικάντε και της Βαρκελώνης, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature Communications», εκτιμούν ότι στο μέλλον μπορεί να βρεθούν και άλλοι Τρωικοί αστεροειδείς να συνοδεύουν τη Γη. Η αρχική ανακάλυψη του «2020 XL5», ο οποίος είναι σκουρόχρωμος και πλούσιος σε ποσότητα άνθρακα, έγινε με το τηλεσκόπιο Pan-STARRS 1 της Χαβάης και η επιβεβαίωση με τα τηλεσκόπια SOAR στη Χιλή και Lowell στην Αριζόνα. Οι υπολογισμοί των επιστημόνων δείχνουν ότι ο μεγαλύτερος Τρωικός αστεροειδής «2020 XL5″»θα συνεχίσει να συντροφεύει τη Γη για τουλάχιστον 4.000 χρόνια ακόμη, αλλά σταδιακά θα διαταραχθεί βαρυτικά η τροχιά του και κάποια στιγμή θα «δραπετεύσει» στο διάστημα εγκαταλείποντας την παρέα της Γης. Οι επιστήμονες θέλουν -εν τω μεταξύ- να μελετήσουν τους γήινους Τρωικούς αστεροειδείς επειδή αποτελούνται από αρχέγονα υλικά που ανάγονται στην πρώιμη εποχή γέννησης του ηλιακού συστήματός μας και άρα πιθανώς περιέχουν τμήματα των υλικών που σχημάτισαν την ίδια τη Γη. «Αν μπορέσουμε να ανακαλύψουμε περισσότερους Τρωικούς αστεροειδείς και αν μερικοί από αυτούς έχουν πιο “βολικές” τροχιές, πιθανώς θα είναι φθηνότερο να φτάσουμε σε αυτούς παρά στη Σελήνη. Συνεπώς θα μπορούσαν να γίνουν ιδανικές βάσεις για μία προωθημένη εξερεύνηση του ηλιακού συστήματος ή ακόμη και πηγή πρώτων υλών», δήλωσε ο αστρονόμος Σέζαρ Μπρισένο του αστεροσκοπείου Cerro Tololo Inter-American Observatory στη Χιλή. Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ |
APXEIO
April 2024
Click to set custom HTML
Click to set custom HTML
|