ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ Η Τουρκία επειδή κρίνει ότι δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει την στρατιωτική της υπεροπλία, χωρίς τεράστιο διπλωματικό κόστος (λόγω της παρουσίας ξένων εταιρειών από ισχυρές χώρες), η αντίδραση της έχει πάρει το χαρακτήρα σταδιακής εκδίπλωσης. Οι δράσεις της περιλαμβάνουν ενέργειες τύπου «tit for tat», δηλαδή «μία σου-μία μου». Αυτά τονίζει ο Δρ. Μιχάλης Κοντός, Επίκουρος Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, ο οποίος προσθέτει πως «οι ενέργειες αυτές αποσκοπούν στο να αυξήσουν το προσδοκώμενο μελλοντικό κόστος για την Κύπρο και, κυρίως, για τις εταιρείες».
Για την ώρα, τονίζει ο Δρ. Κοντός, ο πρωταρχικός στόχος της Τουρκίας είναι να ανατρέψει το γεωτρητικό πρόγραμμα της Κυπριακής Δημοκρατίας χωρίς να χρειαστεί να προβεί στο μέλλον σε ενέργειες υψηλού κόστους. Επεσήμανε ακόμη ότι είναι πιο πιθανό «θερμό» επεισόδιο στο Αιγαίο, παρά στην Κυπριακή ΑΟΖ, λόγω της ύπαρξης εκατέρωθεν αεροναυτικών μέσων ανάλογης ισχύος. -Μπήκαμε σε ένα μήνα κρίσιμο θα λέγαμε που χαρακτηρίζεται από εξελίξεις στα ενεργειακά. Έχουμε τον «Πορθητή» για την Τουρκία να προβαίνει σε γεώτρηση στα ανοικτά του κόλπου της Αττάλειας. Ποια η σημασία της επιλογής η πρώτη γεώτρηση που επιχειρούν οι Τούρκοι να γίνεται εντός τουρκικής ΑΟΖ; Από τη στιγμή που η Τουρκία κρίνει ότι δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει το συγκριτικό της πλεονέκτημα έναντι της Κυπριακής Δημοκρατίας, δηλαδή την στρατιωτική της υπεροπλία, χωρίς τεράστιο διπλωματικό κόστος (λόγω της παρουσίας ξένων εταιρειών οι οποίες προέρχονται από σημαντικές δυνάμεις του διεθνούς συστήματος, όπως οι ΗΠΑ και η Γαλλία), τότε το διμερές και περιφερειακό ισοζύγιο δυνάμεων τροποποιείται στην πράξη. Η Τουρκία το αναγνωρίζει αυτό, εξ ου και η στρατηγική αντίδρασής της έναντι των εξελίξεων αντί να αποσκοπεί στο να επιβάλει αποφασιστικά τη βούλησή της διά της στρατιωτικής της ισχύος έχει λάβει ένα χαρακτήρα σταδιακής εκδίπλωσης, ενώ περιλαμβάνει ενέργειες τύπου «tit for tat», δηλαδή «μία σου-μία μου». Οι ενέργειες αυτές αποσκοπούν στο να αυξήσουν το προσδοκώμενο μελλοντικό κόστος για την Κύπρο και, κυρίως, για τις εταιρείες. Εν τούτοις, το κόστος αυτό δεν είναι αυταπόδεικτο, αλλά εξαρτάται από τις αντιλήψεις των εμπλεκομένων μερών. Με άλλα λόγια, εξαρτάται από το κατά πόσον εκτιμούν ότι η Τουρκία είναι διατεθειμένη να προβεί σε ακραίες ενέργειες στο μέλλον, σε περίπτωση που οι περιορισμένης εμβέλειας ενέργειες στις οποίες προβαίνει στο παρόν στάδιο δεν έχουν το αναμενόμενο αντίκρισμα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, διά της σταδιακής εκδίπλωσης και της λογικής «tit for tat», η Τουρκία επιχειρεί να στείλει το μήνυμα ότι οι ενέργειές της στο μέλλον μπορεί να περιλαμβάνουν μη αποδεκτό κόστος για τις εταιρείες, προκειμένου οι τελευταίες να αποφασίσουν ότι δεν είναι προς το συμφέρον τους η συνέχιση της δραστηριότητάς τους στην κυπριακή ΑΟΖ. Έτσι λοιπόν οι γεώτρηση ανοικτά της Αττάλειας θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως μία ενέργεια χαμηλού τρέχοντος ρίσκου και χαμηλού αναμενόμενου κόστους για τις εταιρείες, η οποία όμως υπονοεί πιθανή κλιμάκωση στο μέλλον, εάν και εφ’ όσον δεν ληφθεί υπόψη (εξ ου και η σταδιακή εκδίπλωση). Την ίδια στιγμή, τοποθετείται χρονικά κοντά στην γεώτρηση της Exxon Mobil στο θαλασσοτεμάχιο 10, ως ένδειξη της δυνατότητας και της βούλησης της Τουρκίας να αντιδρά με, τουλάχιστον, ίσου μεγέθους ενέργειες σε κάθε εξέλιξη εντός της κυπριακής ΑΟΖ («tit for tat»). - Στη συνέχεια, μπορεί να δούμε το τουρκικό γεωτρύπανο να έρχεται και στην Κυπριακή ΑΟΖ; Μέσα στα πλαίσια των όσων ανέφερα πιο πάνω, η διεξαγωγή μίας γεώτρησης εντός της κυπριακής ΑΟΖ, κυρίως σε κάποιο από τα τεμάχια που η Τουρκία διεκδικεί είτε για αυτήν, είτε για λογαριασμό του ψευδοκράτους, είναι μία επιλογή. Παραμένει όμως μία επιλογή υψηλού ενδεχόμενου διπλωματικού κόστους, κυρίως εάν επιλεγεί ένα τεμάχιο το οποίο είναι αδειοδοτημένο σε μεγάλη εταιρεία. Για την ώρα, ο πρωταρχικός στόχος της Τουρκίας είναι να ανατρέψει το γεωτρητικό πρόγραμμα της Κυπριακής Δημοκρατίας χωρίς να χρειαστεί να προβεί στο μέλλον σε ενέργειες υψηλού κόστους. Επιπλέον, στρατηγικές αυτού του είδους έχουν και μια λογική «βλέποντας και κάνοντας». Δηλαδή η περαιτέρω εκδίπλωση εξαρτάται και από τα αποτελέσματα (πραγματικά ή αντιληπτά) της προηγούμενης ενέργειας. -Με δεδομένη την αυξημένη ένταση των απειλών της Τουρκίας ότι δεν θα επιστρέψουν τετελεσμένα-όπως λένε- στην ανατολική Μεσόγειο, εκτιμάτε ότι θα παρενοχλήσουν το γεωτρύπανο της Exxon Mobil που ξεκινά γεώτρηση στο οικόπεδο «10»; Αν στο μυαλό μας είναι ο τρόπος με τον οποίο παρεμποδίστηκε το γεωτρύπανο της ΕΝΙ, αρχές του τρέχοντος έτους, από του να πραγματοποιήσει την προγραμματισμένη γεώτρηση στο τεμάχιο 3, τότε μάλλον δεν θα δούμε κάτι αντίστοιχο. Πρώτα απ’ όλα φαίνεται ότι η Τουρκία αποδίδει διαφορετική σημασία σε διαφορετικά τεμάχια με διαφορετικά χαρακτηριστικά, κυρίως με κριτήριο το κατά πόσον αυτά εμπίπτουν στις παράνομες διεκδικήσεις της. Επιπλέον, φαίνεται ότι τις αντιδράσεις της Τουρκίας επηρεάζει και ο εμπλεκόμενος παίχτης. Εν προκειμένω, η αμερικανική Exxon Mobil δεν θα ήταν εξ’ ίσου εύκολος στόχος όπως η ιταλική ΕΝΙ, λόγω του διεθνούς εκτοπίσματος της εταιρείας, του κράτους από το οποίο προέρχεται και, κυρίως, της δέσμευσης του εν λόγω κράτους έναντι της υπεράσπισης των συμφερόντων του, δημοσίων και ιδιωτικών. - Ποια η σημασία της γεώτρησης στο τεμάχιο «10»; Και πώς μπορεί να επηρεάσει τις εξελίξεις, τόσο ενεργειακά, όσο και στο πολιτικό σκηνικό; Το γεγονός ότι μία μεγάλη εταιρεία, με ψηλό συμβολισμό για την χώρα από την οποία προέρχεται, η οποία τυχαίνει να είναι και η ισχυρότερη δύναμη στον πλανήτη, έχει σαφώς μεγάλη σημασία. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η παρουσία της Exxon Mobil επενεργεί ως εξωτερικός συντελεστής ισχύος για την Κυπριακή Δημοκρατία. Δεν θεωρώ ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα ενεργήσουν στρατιωτικά εναντίον της Τουρκίας σε περίπτωση ουσιαστικής παρεμπόδισης του γεωτρητικού προγράμματος της Κύπρου. Ούτε φυσικά ότι η Κύπρος θα γίνει σημαντικότερος «σύμμαχος» των Ηνωμένων Πολιτειών απ’ ό,τι η Τουρκία. Αν όμως λάβουμε υπόψη την παρούσα κατάσταση στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, την αστάθεια στην ευρύτερη περιοχή, ως επίσης και το εικαζόμενο ενεργειακό δυναμικό της Αν. Μεσογείου, τότε αντιλαμβανόμαστε την πολυδιάστατη σημασία αυτής της γεώτρησης. Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι ένα μικρό κράτος που αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα επιβίωσης λόγω της στρατιωτικής κατοχής μέρους της επικράτειάς της από μια κατά πολύ ισχυρότερη περιφερειακή δύναμη. Έχοντας υπόψη αυτό το δεδομένο, οφείλει να ενεργεί στη βάση στρατηγικού σχεδιασμού με απώτερο στόχο την βελτίωση της θέσης της στην περιφερειακή ισορροπία δυνάμεων. Η εν λόγω γεώτρηση (κυρίως η αδειοδότηση της Exxon Mobil), ως επίσης και οι τριμερείς συνεργασίες της Κύπρου και της Ελλάδας με την Αίγυπτο και το Ισραήλ αντίστοιχα, θα μπορούσαν να ερμηνευτούν ως σημαντικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. -Γιατί κατά τη γνώμη σας τώρα, σε αυτό το χρονικό σημείο, η Άγκυρα επιχειρεί να ελέγξει τις εξελίξεις στην ανατολική Μεσόγειο; Δεν υπάρχει κάτι καινούριο αν λάβει κανείς υπόψη την στρατηγική της Τουρκίας επί των ημερών της διακυβέρνησης του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, η οποία αποσκοπεί στην αναβάθμιση του περιφερειακού ρόλου της χώρας με όριο την επίτευξη περιφερειακής ηγεμονίας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η αναβάθμιση των δυνατοτήτων προβολής ισχύος στη θάλασσα έχει μεγάλη, ουσιαστική και συμβολική, σημασία, σε συνδυασμό με το όραμά της να καταστεί περιφερειακός ενεργειακός κόμβος. Εξ ου και η σφοδρή αντίδραση στο γεωτρητικό πρόγραμμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, το οποίο η Τουρκία θεωρεί ότι παρεμποδίζει την υλοποίηση της περιφερειακής της ατζέντας. -Η Τουρκία, εκτός από την κυπριακή ΑΟΖ, αμφισβητεί και την Ελληνική και προειδοποίησε για την απόφαση της εδώ και χρόνια για casus belli αν η Ελλάδα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ν.μ. Εκτιμάτε ότι με αυτά τα δεδομένα μπορεί να έχουμε και θερμό επεισόδιο ή απευθείας σύρραξη; Νομίζω ότι ένα θερμό επεισόδιο είναι πιο πιθανό να λάβει χώρα στο Αιγαίο παρά στην κυπριακή ΑΟΖ, λόγω της ύπαρξης εκατέρωθεν αεροναυτικών μέσων ανάλογης ισχύος. Βέβαια στην περίπτωση αυτή επενεργεί και η αποτρεπτική ικανότητα των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων, η οποία προστατεύει τα ελληνικά συμφέροντα, ενώ την ίδια στιγμή συμβάλλει στη διατήρηση μιας εύθραυστης σταθερότητας. Έχοντας υπόψη λοιπόν αυτό το σύστημα σχέσεων που έχει δημιουργηθεί στο Αιγαίο, πιστεύω ότι αν υπάρξει κάποιο θερμό επεισόδιο αυτό δεν θα αφεθεί να κλιμακωθεί σε ολομέτωπη σύρραξη. Μέχρι τώρα πάντως η ισορροπία δυνάμεων στο Αιγαίο έχει υποστηρίξει ικανοποιητικά την σταθερότητα στην περιοχή, παρά τις συνεχείς τουρκικές ενέργειες αμφισβήτησης της ελληνικής κυριαρχίας. -Οι κινήσεις στα ενεργειακά πώς επηρεάζουν την προσπάθεια για επανέναρξη των συνομιλιών στο Κυπριακό; Υπάρχουν δύο όψεις επ’ αυτού. Αφ’ ενός, η Κυπριακή Δημοκρατία οφείλει να αντιμετωπίζει ως ξεχωριστά τα δύο ζητήματα διότι η διενέργεια ερευνητικών γεωτρήσεων είναι κυριαρχικό της δικαίωμα ως ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος βάσει του διεθνούς δικαίου της θάλασσας. Οι διαπραγματεύσεις για το κυπριακό διεξάγονται σε δικοινοτικό επίπεδο και σε αυτές συμμετέχει ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας όχι ως τέτοιος, αλλά ως ο ηγέτης της ελληνοκυπριακής κοινότητας. Αφ’ ετέρου, είναι γεγονός ότι οι ενέργειες της Τουρκίας και η εμπλοκή τρίτων παραγόντων με συμφέροντα στην περιοχή δημιουργούν μία «σκουληκότρυπα» που συνδέει στην πράξη τις δύο αυτές διαστάσεις: τις διαδικασίες επίλυσης του κυπριακού και τις εξελίξεις στα ενεργειακά. Η Κυπριακή Δημοκρατία, πέραν των κινδύνων που επισείει η διασύνδεση αυτή, αποκτά ταυτόχρονα και ευκαιρίες επηρεασμού της διεθνούς σκηνής με στόχο τη δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος υποδοχής των θέσεών της στο κυπριακό, κάτι που παραδοσιακά αποτελεί αδυναμία της λόγω της δυσμενούς θέσης της στο ισοζύγιο ισχύος έναντι της Τουρκίας. Σε ό,τι αφορά δε στην παρούσα φάση των συνομιλιών, κυρίως μετά τις πρόσφατες τοποθετήσεις του Προέδρου της Δημοκρατίας και τη συζήτηση περί χαλαρής ομοσπονδίας, αναδεικνύεται πιο έντονα απ’ ότι στο παρελθόν και η εξής διάσταση: οι όποιες εξελίξεις στο κυπριακό δεν θα πρέπει να θέτουν εν αμφιβόλω καθ’ οιονδήποτε τρόπο το κυπριακό ενεργειακό πρόγραμμα, κυρίως δε στο βαθμό που αυτές είναι δυνατό να επηρεάσουν συμφέροντα τρίτων κρατών ή εταιρειών, που συμβάλλονται με την Κυπριακή Δημοκρατία. Οποιαδήποτε εξέλιξη αυτού του είδους θα επέφερε ανεπανόρθωτο πλήγμα στη διεθνή αξιοπιστία και στους συντελεστές ισχύος της Κυπριακής Δημοκρατίας.
0 Comments
Leave a Reply. |
APXEIO
February 2024
Click to set custom HTML
Click to set custom HTML
|